Zapalenie ucha u dziecka – jakie występują objawy?

Zapalenie ucha u dziecka, zwłaszcza wtedy, gdy jest ono małe, pojawia się bardzo często. Warto zapamiętać, że jego objawy mogą być bardzo różne, bo poza bólem ucha, o stanie zapalnym mogą również świadczyć: katar, gorączka, wymioty, a nawet i sam brak apetytu oraz to, że dziecko jest niespokojne. Ropna wydzielina z ucha także jest w tym wypadku typowa – dzięki niej od razu wiadomo, co się z takim jeszcze niemówiącym dzieckiem dzieje. Zdarzyć może się i tak, że maluch przestanie reagować na pytania i próby nawiązania z nim kontaktu. Warto na to zwrócić uwagę, bo takie zachowanie również może stanowić oznakę zapalenia ucha – pojawia się ono wówczas, gdy dziecko ma problemy z usłyszeniem, co się do niego mówi.

Zapalenie ucha u dziecka – opis dolegliwości

Każdego roku od 50 do 85% dzieci zapada na zapalenie ucha środkowego. Zazwyczaj chorują te między 6. a 18. miesiącem życia. Tak naprawdę dopiero u dzieci w wieku wczesnoszkolnym, częstotliwość zachorowań zaczyna spadać. Zapalenie ucha u dziecka rozwija się bardzo szybko. Procesem zapalnym są wtedy objęte i poszczególne elementy ucha środkowego, i cała błona śluzowa. Co istotne, objawy zapalenia ucha u dziecka nie zawsze są takie same. To infekcja, której zazwyczaj początkowo towarzyszą: podwyższona temperatura, katar, brak apetytu oraz wymioty.

Małe dzieci są wówczas niespokojne i płaczliwe. Poza bólem ucha może się u nich również pojawić charakterystyczna ropna (sącząca się z ucha) wydzielina. Jej obecność to dowód na to, że już doszło do perforacji błony bębenkowej. Dopiero gdy błona pęknie, doskwierające dziecku dolegliwości bólowe przestają być tak bardzo intensywne.

Zapalenie ucha u dziecka – objawy

Objawy zapalenia ucha u małych dzieci często są ogólne, a przez to mniej typowe i trudniejsze do wychwycenia. Tym, co zazwyczaj je dosięga, jest ból ucha (otalgia). Małe dzieci bardzo dużo wtedy płaczą i mają problemy ze snem.

U niemowląt i u dzieci do drugiego roku życia zapaleniu ucha towarzyszą również:

• rozdrażnienie,
• niepokój,
• niechęć do przyjmowania podawanych posiłków,
• nasilony płacz,
• wymioty,
• gorączka.

U dziecka starszego objawy zapalenia ucha to:

• gorączka,
• ból ucha,
• sącząca się z przewodu słuchowego ropna wydzielina,
• problemy z równowagą,
• upośledzenie słuchu,
• symptomy charakterystyczne dla infekcji górnych dróg oddechowych (np. ból gardła).

Ból ucha u dziecka może oznaczać coś innego

Warto pamiętać o tym, że ból ucha u dziecka może oznaczać, że ono zmaga się z chorobą, która nie ma nich wspólnego ze stanem zapalnych ucha. Do tych, które najczęściej wówczas występują, zalicza się:

• choroby stawu skroniowo-żuchwowego,
• ostre stany zapalne i skorelowane z nimi powikłania (np. zapalenia ślinianek, dna jamy ustnej, migdałków podniebiennych i zębów (zwłaszcza trzonowych),
• urazy zlokalizowane nieopodal krtani i stany zapalne, które zostały spowodowane przez refluks przełykowo-krtaniowy,
• np. pourazowe zmiany w obrębie kręgosłupa szyjnego,
• zmiany o charakterze nowotworowym w okolicy nosowej części gardła.

U dzieci najczęściej występującą przyczyną wtórnej otalgii są stany zapalne migdałków.

Jak leczyć zapalenie ucha?

Sięganie po domowe sposoby zwalczania zapalenia ucha u dzieci (stosowanie zimnych albo ciepłych okładów, zatykanie otworu słuchowego zewnętrznego albo aplikowanie tam olejku kamforowego) nie zapewnia zadowalających rezultatów. Podobnie to wygląda w przypadku podawania dzieciom leków homeopatycznych – tak wynika z przeprowadzonych dotychczas klinicznych badań.

Gdy dziecko ma zapalenie ucha, trzeba zatroszczyć się o to, żeby w domu powietrze było we właściwy sposób nawilżone. Tak samo istotne jest zadbanie o to, żeby jego nos został jak najszybciej udrożniony. Do tego dochodzi jeszcze regularne monitorowanie jego stanu. W końcu tylko dzięki wnikliwej obserwacji uda się wychwycić moment, gdy wizyta u lekarza i zastosowanie antybiotykoterapii rzeczywiście będą nieodzowne.

W sytuacji, gdy objawy są ostre (czyli, gdy gorączka przekracza 39 stopni, ból ucha jest nasilony, a oprócz tego dziecko ma biegunkę albo wymotuje) jak najszybciej powinno się mu podać lek o działaniu przeciwbólowym i wybrać się do lekarza, który potwierdzi nasze przypuszczenia. Najczęściej jest tak, że to laryngolog albo pediatra dziecięcy diagnozują u dziecka zapalenie ucha.

Zazwyczaj u dzieci, które mają więcej niż dwa lata, taka infekcja ma przebieg łagodny. Wówczas z wizytą u specjalisty można się wstrzymać (odłożyć ją na następny dzień) i najpierw poprzestać na podaniu dziecku leku przeciwbólowego. Tak naprawdę jedynie ostre zapalenie ucha środkowego wiąże się z koniecznością podania mu przepisanego przez lekarza antybiotyku. Oprócz tego jest on rekomendowany zawsze wtedy, gdy dziecko ma:

• wysoką gorączkę, 
• mniej niż pół roku,
• widoczny wyciek z ucha,
• obustronne zapalenie uszu.

Po zakończonej antybiotykoterapii wymagana jest jeszcze wizyta o charakterze kontrolnym. Oczywiście zdarzyć się może i tak, że nieodzowna będzie paracenteza, czyli zabieg, w którego trakcie dochodzi do nacięcia błony bębenkowej – wówczas wydzielina, która tam zalega, wypływa na zewnątrz. Taki zabieg gwarantuje odczuwaną przez dziecko natychmiastową ulgę. Poza tym, że ucho już tak mocno nie boli, lekarz pobiera uzyskany w ten sposób materiał do badań bakteriologicznych.

Na etapie, gdy u dziecka uwidacznia się ropna wydzielina, kluczową rolę odgrywa właściwa higiena w obrębie całego przewodu słuchowego. Poza systematycznym wymienianiem opatrunków tak samo istotne jest aplikowanie mu zgodnie ze wskazówkami (od lekarza albo zapisanych na ulotce) kropli do uszu. Błona stopniowo będzie się zrastać i każdego dnia stan dziecka będzie coraz lepszy.

Jakie są możliwe powikłania?

Zapalenie ucha u dziecka, przede wszystkim wtedy, gdy nie było w ogóle albo w prawidłowy sposób leczone, może doprowadzić do różnego rodzaju powikłań. Do tych najczęściej występujących zalicza się:

• zapalenie wyrostka sutkowatego – przeważnie pojawia się do dwóch tygodni po ustaniu objawów zapalenia ucha u dziecka; doprowadza do powrotu dolegliwości bólowych w obrębie ucha; do tego dochodzi jeszcze ból za uchem (w pobliżu wyrostka); na tym nie koniec, bo często dolegliwościom o charakterze bólowym towarzyszy jeszcze gorączka i wyciekający (z ucha) płyn,
• perforację błony bębenkowej – do samoistnego pęknięcia błony bębenkowej dochodzi w efekcie rosnącego we wnętrzu jamy bębenkowej ciśnienia – odpowiada za to zbierający się tam płyn; zazwyczaj tego rodzaju perforacja goi się sama, jedyne, co po niej pozostaje, to blizny,
• porażenie nerwu wzrokowego – nerw twarzowy przechodzi przez ucho środkowe, tym samym jest on narażony na porażenie w następstwie zapalenia ucha; najczęstsze objawy, na które wtedy warto zwrócić uwagę, to: marszczenie czoła, opadanie kącika ust, niemożność swobodnego gwizdania ustami albo mrugania okiem.

Do powikłań wewnątrzczaszkowych zalicza się przede wszystkim ropnie wewnątrzczaszkowe oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Typowe dla nich objawy to: gorączka, ciężki stan ogólny oraz różnego rodzaju neurologiczne zaburzenia, a wśród nich między innymi: nasilone bóle głowy, porażenia części ciała oraz napady padaczkowe.

Jak zapobiec zapaleniu ucha u dziecka?

Wbrew pozorom, nawet te stosunkowo proste działania mogą w efektywny sposób zapobiec nawracającym zapaleniom ucha u dziecka. Wielu lekarzy sugeruje rodzicom, żeby:

• niemowlęta przynajmniej przez pierwsze sześć miesięcy karmić tylko piersią (bo to wpływa bardzo dobrze na ich późniejszą odporność),
• jeśli jest taka możliwość, to nie oddawać dziecka do żłobka, bo tam jest ono narażone na bardzo częste infekcje (także i te, które objawiają się poprzez bolące ucho u dziecka),
• postarać się, żeby dziecko w ogóle nie miało styczności z dymem tytoniowym, bo to w sposób znaczący obniża jego naturalną odporność,
• zaszczepić dziecko przeciwko pneumokokom, bo często się zdarza, że to właśnie te bakterie odpowiadają za różnego rodzaju infekcje w obrębie ucha,
• zaszczepić dziecko przeciwko grypie, bo udowodniono, że to zapewnia przeszło 30% efektywność w przeciwdziałaniu zapaleniu ucha środkowego.

Podsumowanie

Objawy zapalenia ucha u dziecka nigdy nie powinny być bagatelizowane, bo mogą prowadzić do wielu groźnych powikłań (np. do: zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, perforacji błony bębenkowej albo do porażenia nerwu wzrokowego) Co w pierwszej kolejności powinno zwrócić uwagę rodzica? Jeśli dziecko jest jeszcze zbyt małe i nie powie, co mu dolega, każde odstępstwo od codziennych zachowań powinno zostać przeanalizowane. Płacz i to, że dziecko jest niespokojne to pierwsze sygnały, że może mu coś dolegać. Ze starszymi dziećmi jest łatwiej, bo one samo powiedzą, a nawet pokażą co i gdzie je boli. Sama gorączka, wymioty albo np. biegunka również nie powinny zostać zbagatelizowane.

Co na ból ucha u dziecka? Najlepsze lekarstwo to przepisany przez lekarza antybiotyk. Oczywiście wcześniej można dziecku podać dostosowaną do jego wieku dawkę środka przeciwbólowego. Samemu raczej nie warto sięgać po domowe sposoby, bo ich działanie nie zostało w sposób naukowy potwierdzone, a oprócz tego w taki sposób można dziecku zaszkodzić.