Każdy rodzic, który interesuje się bliżej kształceniem dzieci, słyszał o metodzie Montessori. Powstała ponad 100 lat temu i na dobre rozgościła się w światowym katalogu metod wychowawczych. Placówki, które realizują misję włoskiej badaczki dziecięcej natury, można znaleźć w wielu krajach, także w Polsce. Nie każdy jednak wie, co dokładnie kryje się pod tą nazwą. Czym metoda Marii Montessori różni się od tradycyjnej edukacji? Czy ten sposób nauczania ma jakieś wady?
Warto bliżej zaznajomić się z metodą Montessori, nawet jeśli w naszym mieście nie ma przedszkola ani szkoły, które prowadziłyby edukację zgodną z jej założeniami. Każdy rodzic może wspierać rozwój swojego dziecka, tworząc dla niego wspierającą przestrzeń i pielęgnując naturalną ciekawość świata, którą charakteryzują się najmłodsi.
Spis treści
Metoda Montessori – co to jest?
Wielu rodzicom dobrze znane jest bliskościowe podejście do wychowania dziecka, z którym mocno współgra metoda Montessori. Na czym polega ten rodzaj pedagogiki?
Metoda Montessori to unikatowy system edukacyjny, w którym dziecko traktowane jest holistycznie. Nauczyciel – drugi po uczniu kluczowy element tego systemu – posiada wiedzę i umiejętności, które pomagają mu wspierać dziecko w rozwoju. Opiekun postępuje w taki sposób, by nakierowywać podopiecznego na zdobywanie wiedzy, w zgodzie z jego możliwościami, umiejętnościami i zainteresowaniami.
Przestrzeń i użyteczność wyposażenia
W metodzie nauczania Montessori bardzo ważną rolę odgrywa przestrzeń, w której dzieci przebywają. Musi być uporządkowana i podzielona tematycznie, co korzystnie wpływa na koncentrację i umożliwia dzieciom samodzielny wybór aktywności.
Ostatnim elementem, bez którego nie byłoby metody Marii Montessori, są pomoce edukacyjne. Każdy element wyposażenia placówki posiada określone cechy i służy rozwijaniu konkretnych umiejętności.
Zasady placówek Montessori
W przedszkolach i szkołach Montessori panuje szereg zasad.
Jedną z najważniejszych jest zasada swobodnego wyboru, która dotyczy materiału, miejsca, czasu i formy pracy, którą podejmuje dziecko.
Zasada porządku mówi o tym, że każdy przedmiot ma swoje miejsce i powinien zostać na nie odłożony po zakończeniu działania, w które był zaangażowany.
Zasada samokontroli pozwala dzieciom samodzielnie oceniać, czy wykonały zadanie poprawnie. Materiał i pomoce naukowe są skonstruowane w taki sposób, by umożliwić dzieciom weryfikację własnej pracy bez konieczności angażowania w to innych osób. Dzięki temu można zrezygnować ze stresujących sprawdzianów i skupić się na zdobywaniu nowych umiejętności w bardziej sprzyjających warunkach.
Dzieci funkcjonujące w placówkach montessoriańskich są zdyscyplinowane, choć nie znają kar ani nagród. Mają silną motywację, choć są wolne od rywalizacji o oceny. Potrafią pracować w ciszy i skupieniu oraz są w stanie w pełni oddać się jednej czynności, powtarzając zadanie tak długo, aż w pełni je opanują.
Metoda Marii Montessori – włoskiej lekarki, której odkrycia wyprzedziły epokę
Maria Montessori wprowadziła nowatorskie podejście do dzieci, jako do jednostek obdarzonych indywidualnymi talentami, różnorodnymi rodzajami inteligencji i potencjałem, którego odkrycie jest kluczowe dla efektywnej nauki. Odegrała olbrzymią rolę w zmianie spojrzenia na dziecko i edukację najmłodszych.
W Polsce pedagogika Montessori przeżywa rozkwit. W wielu miastach powstają placówki zgodne z jej założeniami, a rodzice coraz chętniej sięgają po zabawki i pomoce edukacyjne polecane w tej metodzie dydaktycznej.
Kim była Maria Montessori i dlaczego stała się sławna?
Maria Montessori żyła na przełomie XIX i XX wieku. Urodziła się we Włoszech i to właśnie w tym kraju zapoczątkowała tworzenie przełomowego systemu pedagogicznego, który został rozpowszechniony w wielu krajach na całym świecie.
Jako jedna z pierwszych kobiet we Włoszech zajmowała się zawodowo medycyną, choć jest to przede wszystkim znana pedagożka. Swoje zainteresowanie edukacją najmłodszych zaczęła rozwijać podczas pracy z dziećmi, które posiadały dysfunkcje rozwojowe.
Maria Montessori stosowała metody naukowe i bacznie obserwowała swoich podopiecznych. Wyciągała wnioski i je analizowała. Podczas tej pracy udowodniła światu, jak wiele w rozwoju dziecka zależy od tego, jakie możliwości zapewniamy dzieciom i w jaki sposób nauczyciel kieruje swoimi podopiecznymi.
Wkrótce okazało się, że wypracowana przez Marię Montessori metoda, działa u wszystkich dzieci, także tych całkowicie zdrowych i rozwijających się prawidłowo.
Autorka innowacyjnego systemu aktywnie dzieliła się swoimi odkryciami. Podróżowała z wykładami i warsztatami po wielu krajach (m.in. USA, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Holandii). Popularność wypracowanych przez badaczkę rozwiązań szybko rosła a placówki realizujące jej założenia powstawały licznie w wielu krajach Europy i Stanach Zjednoczonych.
Maria Montessori na zawsze zapisała się na kartach historii jako pedagożka, dzięki której podejście do dzieci zmieniło się na bardziej podmiotowe i nacechowane większym szacunkiem do młodego człowieka.
Czym różni się tradycyjna edukacja od nowatorskich założeń Montessori?
W odróżnieniu od „zwykłej” szkoły, w placówkach montessoriańskich nauczyciel nie narzuca dzieciom, czego mają się w danej chwili uczyć. Zamiast tego, podąża za sygnałami, które daje dziecko i kieruje jego uwagę w te miejsca, gdzie będzie mogło naturalnie i z własnej woli zgłębiać tajniki otaczającego je świata.
Czym jeszcze metoda Marii Montessori różni się od tradycyjnej edukacji?
Nie znajdziemy w niej:
- 45-minutowych lekcji i dzwonków oznaczających przerwę.
- Ławek i nauczyciela prowadzącego wykład przy tablicy.
- Zadań domowych.
- Ocen, sprawdzianów, kar i nagród.
- Podręczników i zeszytów ćwiczeń.
- Jednowiekowych klas.
W metodzie Montessori na pierwszym planie stawiane są osobiste możliwości dziecka. Rolą nauczyciela jest nakierowywanie podopiecznych do samodzielnej nauki, która wynika z naturalnej, dziecięcej ciekawości świata.
Placówki, które realizują misję włoskiej pedagożki, stawiają na:
- Wykwalifikowanych nauczycieli, którzy stale obserwują każde z dzieci. Opiekunowie świetnie znają swoich podopiecznych i potrafią pokierować ich działaniem w taki sposób, by najlepiej wspierać ich naturalne zdolności.
- Przestrzeń zorganizowaną w sposób, który wspiera dziecko w samodzielnej nauce i zaspokajaniu naturalnej ciekawości. Niskie regały i półki, stoliki zamiast ławek, kąciki tematyczne i swobodny dostęp do pomocy dydaktycznych – to właśnie charakteryzuje sale przystosowane do nauki zgodnej z metodą Marii Montessori.
- Grupy złożone z dzieci w różnym wieku. Młodsze dzieci korzystają, obserwując i naśladując starsze, które rozwijają empatię, gdy przebywają z maluchami.
- Otwartość na naturalne potrzeby i możliwości dziecka oraz gotowość przyjmowania jego emocji i wspierania go w osiąganiu nowych umiejętności.
Metoda Montessori w domu – jak można ją wykorzystać?
Jeśli rodzicom bliskie jest podejście do rozwoju dziecka, jakie cechuje metodę Montessori, mogą wprowadzać jej elementy w swoim domu już od okresu niemowlęcego.
Zaopatrz się w pomoce dydaktyczne
Na rynku dostępny jest szeroki wybór pomocy dydaktycznych i zabawek, które wspierają rozwój dziecka, zgodnych z metodą Marii Montessori. Część pomocy można wykonać samemu, wykorzystując przedmioty, które zwykle posiada się w domu.
Warto zorganizować domową przestrzeń w taki sposób, by dziecko mogło łatwo dostać się do zabawek i książek. Można zastosować niskie regały, w których umieszczone będą pojemniki opisane według zawartości (np. klocki, autka, figurki zwierząt).
Książki powinny być łatwo dostępne dla dziecka, by mogło po nie samodzielnie sięgnąć, wtedy, gdy będzie miało na to ochotę.
Porządek jako istotny element edukacji
W metodzie Montessori bardzo ważny jest porządek. W uporządkowanej przestrzeni dziecko lepiej się czuje, a co za tym idzie, lepiej się zachowuje (co dla rodziców jest bardzo istotną zaletą!).
Warto, by opiekunowie wspólnie z dzieckiem dbali o porządek i przestrzegali zasady odkładania rzeczy na miejsce. Półki i pojemniki, do których powinny trafić zabawki, powinny być jasno określone i łatwe do odnalezienia.
Typowe montessoriańskie pomoce, takie jak drewniane zabawki, układanki, karty edukacyjne, klocki konstrukcyjne czy kalendarze dnia i pogody, są łatwo dostępne w sklepach internetowych.
Część pomocy edukacyjnych, zgodnych z metodą Montessori, można wykonać samodzielnie, np. butelki sensoryczne, pudełka akustyczne, puszki szmerowe czy zestawy do przelewania i przesypywania.
W zgodzie z pedagogiką Montessori jest także angażowanie najmłodszych w prace domowe, takie jak przygotowywanie posiłków. Dzieci zazwyczaj lubią pomagać w kuchni, warto więc im na to pozwolić, oczywiście pod nadzorem opiekuna i z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.
Metoda Montessori – zalety i wady
Metoda Montessori jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie, ze względu na swoje liczne zalety.
Zalety metody
System ten stawia dziecko w centrum uwagi, pomaga rozwijać jego samodzielność oraz bazuje na szacunku dla indywidualnych potrzeb i możliwości każdego ucznia. Dzięki temu dzieci czują się dostrzeżone i budują poczucie własnej wartości.
Pedagogika montessoriańska bazuje na rozwijaniu naturalnej ciekawości świata, którą ma w sobie każde dziecko i którą zawsze warto wspierać. Dzięki temu, że dzieci nie są przymuszane do nauki sztywnymi planami lekcji, uczą się chętniej i wykazują inicjatywę, spontanicznie dążąc do poznania otaczającego je świata.
Brak ocen, kar i nagród wspiera naturalną motywację do zdobywania wiedzy. Dzieci uczą się dlatego, że same tego chcą, a nie dla oceny, która jest zależna od innej osoby. Raz zaszczepiony w młodych ludziach pociąg do pogłębiania wiedzy zostaje z nimi na długie lata i daje ogromną wartość w dorosłym życiu.
Dzieci wychowywane zgodnie z metodą Montessori, mogą skupić się na rozwijaniu talentów, umiejętności społecznych i samodzielności, zamiast martwić się słabymi stopniami z przedmiotów, do których nie mają predyspozycji.
Wady metody
Podczas gdy raczej wszyscy zgadzają się co do korzyści, które daje metoda Montessori, wady tego systemu są często dyskusyjne.
Wiele osób wyraża obawę, że dzieci chowane „pod kloszem”, mające pełną uwagę przychylnego nauczyciela, wolne od ocen, krytyki i wygórowanych wymagań, nie poradzą sobie na dalszych etapach edukacji oraz w dorosłym życiu.
Doświadczenie rodziców dzieci montessoriańskich mówi jednak, że podopieczni łatwo przechodzą adaptację do nowych warunków, m.in. ze względu na wysokie poczucie własnej wartości, umiejętności społeczne i otwartość na świat.
Część głosów przeciwnych metodom włoskiej badaczki wyraża troskę o bezpieczeństwo dzieci. Dostęp do przedmiotów codziennego użytku, takich jak noże czy tarki do warzyw, może budzić wątpliwości bardziej ostrożnych opiekunów.
Ważne, by rodzice wychowywali dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, dlatego jeśli bardziej odpowiada im tradycyjny model wychowania, to mają pełne prawo, by się na niego zdecydować.
Dobrze jest znać dostępne możliwości i móc świadomie wybierać edukacyjną ścieżkę, którą podąża nasze dziecko.
Zabawki do metody Montessori – skąd je wziąć?
Jeśli rodzice decydują się na wprowadzenie metody Montessori w domu, zwykle szybko zaczynają szukać odpowiednich pomocy edukacyjnych.
Na szczęście obecnie jest to łatwe zadanie, ponieważ Internet obfituje zarówno w liczne możliwości zakupu, jak i darmowe instrukcje, które pozwalają zrobić takie pomoce samodzielnie – małym kosztem.
Jeśli chodzi o współgrające z metodą Montessori zabawki, to są one zazwyczaj wykonane z naturalnych materiałów, najczęściej z drewna. Ważną zasadą jest wysoka jakość zabawek. Dzieci korzystają z pomocy wielokrotne, powtarzając daną czynność tyle razy, ile chcą, co sprzyja nauce. Przedmioty służące nauce muszą więc być bardzo trwałe.
Zabawki, które pomagają wprowadzić metodę Montessori w domu, powinny rzetelnie odzwierciedlać rzeczywistość. Ważne są więc prawidłowe kolory i kształty, a niedozwolone fantastyczne modyfikacje, np. warzywa z oczami i uśmiechem czy bajkowe postacie, niewystępujące w naturze. W nurt pedagogiki Montessori dobrze wpisują się dokładnie odwzorowane figurki zwierząt, drewniane owoce i warzywa.
Czy metoda Montessori sprawdzi się w każdej rodzinie?
Metoda Montessori na stałe weszła do światowego katalogu systemów edukacji dzieci i młodzieży. Jej najważniejsze założenia są niezwykle wartościowe. Zaliczają się do nich: podmiotowe traktowanie dziecka, skupianie się na jego talentach i unikatowych cechach oraz pielęgnowanie wewnętrznej motywacji do zdobywania wiedzy o świecie.
Chociaż typowe placówki montessoriańskie w naszym kraju są dostępne w niewielu miastach, to wszyscy rodzice, bez względu na miejsce zamieszkania i zasobność portfela, mogą wprowadzać elementy tej pedagogiki w swoich domach.
Nauka porządku, potrzeba zgłębiania wiedzy o świecie i umiejętność współpracy z innymi ludźmi są przecież uniwersalnymi wartościami, które przydają się na każdym etapie życia.