Rodzice małych dzieci i nastolatków często zastanawiają się, do którego roku życia się rośnie. Czy istnieją różnice w tempie wzrostu chłopców i dziewczynek? Kiedy młody człowiek osiąga swój maksymalny wzrost i jakie informacje można odczytać, studiując siatki centylowe?
Spis treści
Do którego roku życia się rośnie? Różne wyjaśnienia
Nie ma jednej, uniwersalnej odpowiedzi na pytanie do ilu lat się rośnie. Zależy to przede wszystkim od indywidualnych uwarunkowań genetycznych a w pewnym stopniu także od czynników środowiskowych.
Czas wzrostu ludzkiego działa jest także związany z płcią. Zarówno chłopcy jak i dziewczęta rosną w swoim tempie, które zależy od wielu czynników.
Do którego roku życia się rośnie? Przybliżona odpowiedź
Szacuje się, że za około 80% ludzkiego wzrostu odpowiadają geny odziedziczone po przodkach. Pozostałe 20% zależy od czynników zewnętrznych, takich jak odżywienie matki w czasie ciąży czy kontakt kobiety ze szkodliwymi substancjami w tym okresie (np. palenie tytoniu).
Dobrze odżywione, zdrowe i aktywne dziecko ma szansę wyrosnąć na wyższego dorosłego, niż gdyby było niedożywione, dużo chorowało i było pozbawione dostępu do opieki medycznej.
Do ilu lat się rośnie? W dużym stopniu zależy to od płci dziecka. Dziewczynki przestają rosnąć około 14-15 roku życia. Chłopcy zaś osiągają swój maksymalny wzrost w wieku około 18 lat, a nawet później.
Zakończenie wzrostu człowieka wiąże się z ostatecznym ukształtowaniem układu kostnego. Dzieje się to wtedy, gdy chrząstka nasadowa, która jest odpowiedzialna za wzrost kości na długość, zanika, całkowicie przekształcając się w kość.
Do którego roku życia rośnie dziewczyna?
Okres dojrzewania płciowego jest czasem intensywnej produkcji hormonów, które wpływają na to, do którego roku życia rośnie dziewczyna. Pokwitanie u młodych kobiet zaczyna się wcześniej niż u mężczyzn, bo już ok. 9-10 roku życia.
Dla każdej dziewczynki czas dojrzewania wygląda nieco inaczej. Dlatego każda młoda kobieta osiąga swój maksymalny wzrost w nieco innym wieku. Zwykle proces dojrzewania płciowego u dziewcząt trwa około 4 lat, a ostateczny wzrost dziewczynka osiąga ok. 14 lub 15 roku życia.
Do którego roku życia rośnie chłopak?
Rodzice często mają wątpliwości, do którego roku życia rośnie chłopak, pomimo że sami jeszcze nie tak dawno byli dziećmi. Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ moment zatrzymania wzrostu i całkowitej przemiany tkanki chrzęstnej w kostną jest niemożliwy do uchwycenia gołym okiem.
Podobnie jak u dziewcząt, u chłopców również występują różnice osobnicze w tym, do którego roku życia się rośnie. Ogólne wskazania w tym zakresie nie powinny być twardą wytyczną co do tego, czy dana osoba przestała już zmieniać swój wzrost.
Chłopcy rosną dłużej niż dziewczynki, które w wieku 14-15 lat osiągają już zazwyczaj swoją docelową wysokość. Część chłopców kończy swój wzrost już wieku 15 lat, u innych jest to 17 lub 18 rok życia.
Kiedy wzrost najszybciej pikuje w górę?
Tempo wzrostu dziecka jest bardzo zróżnicowane i zależy od wieku młodego człowieka i aktywności jego układu hormonalnego. Najszybciej rosną niemowlęta, małe dzieci do 3 roku życia i nastolatki.
W pierwszym roku życia dziecko rośnie w zawrotnym tempie. Rodzice często nie nadążają z kupowaniem coraz to większych ubranek, gdy maluszek zdaje się przeskakiwać kolejne rozmiary z tygodnia na tydzień.
Faktycznie, od narodzin do ukończenia 1 roku życia, dziecko może urosnąć nawet o 25 cm!
W pierwszym półroczu życia niemowlę rośnie o 2-3 cm na miesiąc a później wzrost zwalnia do ok. 1 cm miesięcznie. W drugim roku życia wzrost dziecka zmienia się o ok. 13 cm, a w trzecim o ok. 9 cm. W okresie przedszkolnym i szkolnym, aż do rozpoczęcia dojrzewania płciowego, dzieci rosną ok. 5 cm na rok.
Kolejny etap wzmożonego wzrostu dziecka przypada na okres dojrzewania. Wtedy młody człowiek, już jako nastolatek, doświadcza dużego skoku wzrostowego.
Trudno określić, ile dokładnie urośnie nastolatek w tym czasie. Zależy to od płci, uwarunkowań genetycznych i czynników środowiskowych. W okresie dojrzewania tempo wzrostu może wynosić nawet ponad 10 cm rocznie.
Dziecko rośnie zbyt wolno – możliwe przyczyny
Za to, jak dziecko rośnie, odpowiada przede wszystkim hormon wzrostu – somatotropina. Substancja ta wytwarzana jest w przysadce mózgowej. Somatotropina pobudza przyrost masy ciała i wzrost kości.
Zaburzenia wydzielania hormonu wzrostu mogą prowadzić do chorób, takich jak gigantyzm, akromegalia czy karłowatość. Schorzenia te występują jednak niezmiernie rzadko. Zdecydowana większość dzieci mieści się w normach rozwojowych, co pediatrzy kontrolują podczas wizyt profilaktycznych – tzw. bilansów.
Czasami zdarza się, że dziecko rośnie wolniej niż jego rówieśnicy. Warto w takiej sytuacji zasięgnąć opinii lekarskiej. Szczególnie jeśli rodzina charakteryzuje się pokaźnymi rozmiarami, w odróżnieniu od małego chłopca lub dziewczynki. W końcu genetyka odgrywa istotną rolę w określeniu, czy ktoś będzie niski lub wysoki.
Z czego może wynikać wolny przyrost wzrostu u dziecka?
- Uwarunkowania genetyczne. Jeśli dziecko pochodzi z rodziny, w której niski wzrost był powszechny, prawdopodobnie też będzie niskie. W takim przypadku nie ma nic dziwnego w tym, że wzrost dziecka postępuje wolniej niż u rówieśników.
- Niedoczynność tarczycy. Tarczyca odpowiada za wydzielanie hormonów, które są istotne w procesie wzrostu. W przypadku niedoczynności tego gruczołu wzrost może być spowolniony.
- Anemia.
- Choroby układu pokarmowego, nerek, serca lub płuc.
- Słabe odżywianie.
- Chroniczny silny stres.
Dziecko rośnie zbyt szybko – możliwe przyczyny
Czasami rodzice mogą być zaniepokojeni tym, że ich dziecko bardzo szybko rośnie. Zamiast denerwować się na zapas, najlepiej skonsultować się z lekarzem rodzinnym.
Nic nie stoi na przeszkodzie, by samodzielnie sprawdzić, jak wzrost lub waga dziecka wygląda na tle statystyk. Możemy to łatwo zrobić, używając do tego celu siatki centylowej. Znajdziemy ją w każdej książeczce zdrowia dziecka.
O nadmiernym wzroście mówimy wtedy, gdy dziecko przekroczy 97 centyl wysokości ciała dla swojej płci i wieku. Oznacza to, że jest wyższe niż 97% jego rówieśników. Dotyczy to 3 dzieci na 100.
Jakie mogą być przyczyny zbyt szybkiego wzrostu dziecka?
- Uwarunkowania genetyczne. Wysoki wzrost najbliższych członków rodziny może wskazywać na to, że dziecko także będzie wysokie i dlatego rośnie szybciej niż jego rówieśnicy.
- Zaburzenia hormonalne. Nadmierna produkcja hormonu wzrostu może być wynikiem chorób, takich jak gigantyzm przysadkowy. Dzieje się to jednak niezwykle rzadko.
Jeśli dziecko znajduje się w najwyższych 3% wykresu, które przekraczają normę wzrostu, lekarz rodzinny zazwyczaj wydaje skierowanie do endokrynologa. Ten z kolei może zlecić oznaczenie poziomu hormonów, przede wszystkim opisywanej wcześniej somatotropiny – hormonu wzrostu.
Skoki wzrostowe w okresie dojrzewania
Tempo wzrostu człowieka jest uzależnione od działania gruczołów, które produkują hormony. Oprócz somatotropiny w procesie rośnięcia kluczowe są hormony tarczycy oraz hormony płciowe (gonadotropiny). Te ostatnie odpowiadają za gwałtowne przyspieszenie tempa wzrostu w okresie dojrzewania. Gonadotropiny wpływają także na zakończenie procesu wzrostu człowieka.
W okresie dojrzewania płciowego ludzki organizm przechodzi szereg istotnych przemian. Jedną z nich jest bardzo szybkie zwiększania wysokości ciała – tzw. skok wzrostowy.
W tym czasie tempo wzrostu, do którego organizm dziecka był przyzwyczajony przez kilka ostatnich lat, gwałtownie rośnie: z 4-6 cm do nawet 9-10 cm w ciągu roku.
Skok wzrostowy w okresie dojrzewania przypada na 9-10 rok życia u dziewczynek i 11-12 rok życia u chłopców.
W czasie skoku wzrostowego organizm może rosnąć nierównomiernie. Proporcje ciała mogą być zaburzone a koordynacja i sprawność ruchowa może chwilowo się pogorszyć, co nierzadko jest frustrujące dla dojrzewającego nastolatka.
Podobnie jak we wczesnym dzieciństwie, także w okresie dojrzewania młodemu człowiekowi mogą doskwierać bóle wzrostowe, szczególnie bóle kończyn dolnych.
Siatki centylowe
W każdej książeczce zdrowia dziecka znajdują się siatki centylowe. To pomocne narzędzie pozwala szybko rozeznać się, czy dziecko rozwija się prawidłowo pod względem fizycznym.
Najczęściej używane siatki centylowe dotyczą masy i wysokości ciała oraz obwodu głowy. Można także korzystać z siatek, które określają normy dla wskaźnika BMI lub ciśnienia krwi.
Jak czytać wynik dziecka na siatce centylowej?
Należy znaleźć odpowiednią siatkę dla interesującej nas cechy, np. dla wzrostu chłopców w wieku 3-18 lat. Następnie na osi poziomej trzeba odszukać wiek dziecka a na osi pionowej badaną cechę (np. wzrost). Punkt łączący te dwie wartości to tzw. pozycja centylowa.
Jeżeli wynik znajduje się na linii opisanej liczbą 50 (50 centyl), oznacza to, że wzrost dziecka jest przeciętny. Mniej więcej połowa jego rówieśników tej samej płci jest od niego wyższa, a połowa niższa.
75 centyl na siatce wzrostu pokazuje, że dziecko jest wysokie jak na swój wiek, a 90 centyl, że aż 90% rówieśników tej samej płci jest od niego niższych.
Podobnie odczytuje się wyniki z dołu wykresu. 25 centyl oznacza, że dziecko jest dosyć niskie, a 10 centyl mówi o tym, że tylko 10% rówieśników jest tak samo niskie lub niższe niż badane dziecko.
Wynik poniżej 3 lub powyżej 97 centyla jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem.
Z siatki centylowej możemy także odczytać w przybliżeniu, do którego roku życia się rośnie. W miejscu, gdzie wykres ze stromego zmienia się w bardziej płaski, wzrost dziecka wyhamowuje, by ostatecznie całkowicie się zakończyć.
Podsumowanie
Wiele czynników wpływa na to, do którego roku życia dziecko będzie rosnąć. Przeważającą rolę w tym procesie pełnią uwarunkowania genetyczne, jednak ważne są także czynniki środowiskowe.
Przebieg wieloletniego procesu wzrastania jest regulowany hormonalnie, podobnie jak jego zakończenie.
Warto pamiętać, że każde dziecko jest inne i wyjątkowe. To naturalne, że każdy młody człowiek rośnie w swoim tempie i należy to uszanować. W razie wątpliwości warto by rodzice zgłosili się ze swoimi obawami do lekarza rodzinnego. Pilnowanie rutynowych badań profilaktycznych powinno uspokoić opiekunów i dać im pewność, że ich dziecko rośnie we właściwym tempie.
Indywidualny rozwój dotyczy nie tylko sfery fizycznej, ale i psychicznej, intelektualnej. To kiedy dziecko zaczyna mówić, czy radzić sobie z innymi czynnościami jest unikalne: statystyki i sytuacja innych maluchów to jedynie wskazówki. Dopiero gdy nasza pociecha znacznie odstaje pod tym względem, należy zacząć się martwić.
