Co wpływa na kolor oczu u dziecka?

Kolor oczu to wypadkowa genów, szczęścia i rasowych cech osobniczych. Nie zawsze na pytanie, jaki mam kolor oczu, można udzielić jednoznacznej odpowiedzi, bo poza podstawowymi kolorami, oczy różnią się od siebie również odcieniami, a tych jest przecież naprawdę dużo. W licznych badaniach naukowych uwzględniono kwestię różnorodności kolorów oczu – tylko co z tego wynika? Zapewne tylko tyle, że to zagadnienie ważne i ciekawe dla wielu ludzi (zwłaszcza młodych i przyszłych rodziców). W związku z kolorem oczu wciąż się nasuwa wiele pytań – np.: Czy kolor oczu może się zmieniać? Co determinuje ubarwienie oczu u dziecka? W dalszej części tekstu postaramy się rozwiać wszystkie wątpliwości  i udzielić wyczerpującej odpowiedzi m.in. na te postawione we wstępie pytania.

Jaki mam kolor oczu? Klasyfikacja

Wbrew pozorom, na pytanie, jaki mam kolor oczu, wcale nie jest łatwo udzielić prawidłowej odpowiedzi. Obecnie najbardziej precyzyjna klasyfikacja koloru oczu to skala, którą zaproponował prof. Michalski (to, jak ona wygląda, wynika z ustaleń zaproponowanych w skali Martina). Według niej wyróżniamy aż 80 różnych kolorów oczu – ich ilość to konsekwencja tego, że pod uwagę wzięto także otoczki i plamki, które znajdują się na tęczówce.

Współcześnie za najpopularniejszą  klasyfikację w zakresie koloru oczu jest uznawana skala Martina. Według niej wyróżniamy:

Oczy ciemne, które dzielą się na:

• oczy brązowe (piwne),
• oczy ciemnobrązowe (ciemnopiwne),
• oczy czarnobrązowe (piwnoczarne).

Oczy mieszane/przejściowe – w takim przypadku na tęczówce pojawiają się różne pigmenty. Wówczas można wyodrębnić:

• oczy szare,
• oczy ciemnoszare (większa domieszka zielonego),
• oczy jasnozielone (zielono-niebieskie),
• oczy mieszane z przewagą jaśniejszych odcieni,
• oczy zielono-piwne,
• oczy jasnobrązowe.

Następne w tej skali są oczy jasne, które podzielono na:

• brązowe (piwne),
• ciemnobrązowe (ciemnopiwne),
• czarnobrązowe (piwnoczarne),
• jasnoniebieskie (błękitne),
• niebieskie,
• szaroniebieskie,
• jasnoszare.

Oprócz tego na tej skali znalazły się także oczy mieszane – z dominacją tych ciemniejszych odcieni. One podlegają podziałowi na:

• zielono-piwne,
• jasnobrązowe (jasnopiwne).

Oczy mieszane z dominacją jaśniejszych odcieni dzielą się na:

• jasnoniebieskie (błękitne),
• niebieskie,
• szaroniebieskie,
• jasnoszare,
• szare,
• ciemnoszare (większa ilość zielonego),
• jasnozielone (zielono-niebieskie),
• zielono-piwne,
• jasnobrązowe (jasnopiwne),
• szare,
• ciemnoszare (przewaga koloru zielonego),
• jasnozielone (zielono-niebieskie).

Najrzadszy kolor oczu

Który kolor oczu jest najrzadszy? Z ustaleń badaczy wynika, że to zielony kolor oczu wiedzie pod tym względem prym, bo może się nim poszczycić mniej niż 2% światowej populacji. Tak naprawdę dominujący kolor różnie się prezentuje w poszczególnych geograficznych regionach. W Afryce przeważa piwny kolor oczu. Z kolei w Europie Północnej najwięcej osób posiada niebieskie ubarwienie. Najrzadszy kolor oczu w różny sposób będzie postrzegany w poszczególnych zakątkach świata. Tym samym niespotykany kolor oczu w Europie w Afryce albo w Azji może być częsty, a nawet i pospolity.

Nie zmienia to faktu, że poza zielonym kolorem, są jeszcze rzadsze – czyli: fiolet, bursztyn i czerwień. One powstają jako konsekwencja choroby bądź też rezultat genetycznego dziedziczenia. Na tym nie koniec, bo niektórzy z badaczy uważają, że najrzadszy koloru oczu – to nie ich konkretny odcień, tylko postać wielobarwna (heterochromia iridis). Z tego rodzaju schorzeniem można przyjść na świat. Oprócz tego może się ono pojawić jako konsekwencja przebytego wcześniej urazu oka albo jako oznaka choroby ogólnoustrojowej. W innej odmianie, określanej mianem częściowej heterochromii, jedna z części tęczówki ma odmienny kolor niż jej reszta albo całe drugie oko.

Kolor oczu – dziedziczenie. Co na niego wpływa?

Wielu rodzicom wydaje się, że barwa oczu ich dziecka będzie taka sama jak ich, a to nie zawsze tak jest. Wszystko przez to, że kolor oczu i dziedziczenie to pojęcia blisko ze sobą związane. Kluczowe w tym wypadku jest to, że dziedziczenie koloru oczu jest uzależnione nie tylko od samych rodziców, ale także od wielu wcześniejszych pokoleń (przodków – i ze strony matki dziecka, i ojca). Barwa oczu to rezultat kombinacji różnych genów. Niezwykle istotną pod tym względem rolę odgrywają geny dominujące oraz recesywne.

Jaki kolor oczu będzie miało dziecko? Od ojca i od matki dziecko uzyskuje po jednej wersji danego genu – ona może być dominująca albo recesywna. Tym samym ostateczny kolor oczu dziecka jest uzależniony od tego, w jaki sposób zostaną ze sobą sparowane geny, które pochodzą od obojga rodziców.

Czasami określenie koloru oczu u dziecka nie jest łatwe. Dzieje się tak wtedy, gdy nie sposób jednoznacznie określić, jakiego koloru jest tęczówka. To rezultat działania wielu genów. Wówczas mówi się, że kolor oczu dziecka jest np. ciemnoszary, jasnozielony albo bursztynowy.

Jaki kolor oczu będzie miało dziecko?

Wszyscy rodzice chcieliby się jak najszybciej dowiedzieć, jaki kolor będzie miało ich dziecko. Czy to możliwe?  W końcu kolor oczu noworodka nie jest dla nich żadną tajemnicą, ale co później? Jaką barwę oczu dziecko będzie miało na stałe? Jak już wcześniej wspomniano, każdy z rodziców ma dwie kopie genu – dla nich charakterystyczne jest to, że mogą być recesywne albo dominujące. Oczy ciemne to cecha dominująca, a jasna barwa oczu to cecha recesywna. Tak naprawdę więc ostateczny kolor oczu dziecka to wypadkowa współdziałania tych genów. Można również powiedzieć, że to konkretna krzyżówka genetyczna determinuje ubarwienie oczu. Jak to wygląda w praktyce?

Gdy gen dominujący spotka się z tym recesywnym, to najprawdopodobniej ten pierwszy zwycięży. Jeśli więc obydwoje rodzice mają niebieski kolor oczu, to ich dziecko też zapewne będzie jasnookie. Trzeba jednak pamiętać o tym, że rodzice o piwnym kolorze oczu także mogą mieć dziecko jasnookie. Jak to możliwe? Dzieje się tak wówczas, gdy sami są heterozygotami, czyli, gdy mają i gen dominujący, i recesywny.

Kiedy zmienia się kolor oczu u dziecka?

Czy kolor oczu może się zmienić? To pytanie, które jest zasadne w przypadku tych najmłodszych dzieci – bo jak najbardziej, jest to możliwe. Kiedy dziecko już się urodzi, wielu rodziców bywa zaskoczonych tym, że kolor jego oczu jest granatowy i bardzo ciemny. Oczywiście nie zawsze jest tak samo, bo za ich barwę i jej natężenie odpowiada melanina – czyli białko, które jest wytwarzane przez melanocyty (komórki, które produkują i gromadzą barwnik). Pamiętać trzeba także i o tym, że kolor oczu u noworodka, z uwagi na to, że nie jest to cecha stała, z czasem się zmieni. Z tego względu kolor oczu dziecka, przynajmniej na początku, może być zagadką.

Z badań, które dotychczas przeprowadzono, wynika, że kolor oczu dziecka jest kształtowany przez cały pierwszy rok jego życia (czasami trwa to dłużej). Dopiero po około 12 miesiącach kolor zaczyna się stabilizować – najpierw u brązowookich dzieci. A wynika to z tego, że ten pigment jest zawarty we wszystkich trzech warstwach tęczówki. Z kolorem niebieskim jest inaczej – on występuje tylko w jednej z nich (w tej dolnej).

Kiedy poznamy kolor oczu dziecka?

Oprócz pytania, jaki kolor oczu będzie miało dziecko, równie często stawiane jest inne: kiedy (tak ostatecznie) będzie to można stwierdzić? Udzielając na nie odpowiedzi, warto zacząć od tego, że barwa u dziecka zmienia się stopniowo. Tym samym oczy granatowe z czasem mogą stać się brązowe – szare ubarwienie również jest w tym wypadku realne do uzyskania.

Z ustaleń badaczy wynika, że dopiero u trzyletniego dziecka można z w sposób jednoznaczny stwierdzić, jaki ono ma „ustalony” kolor oczu. Wcześniej jego wybarwienie może mieć charakter tymczasowy. Z tego względu niespotykany kolor oczu może zmienić się w popularny i nie będzie w tym nic nadzwyczajnego. Po prostu krzyżówka genetyczna determinuje barwę oczu stopniowo – u każdego dziecka w nieco innym tempie. Oczywiście nie zmienia to faktu, że dla każdego rodzica najładniejszy kolor oczu na świecie to ten, który „przytrafił” się akurat jego dziecku.

Jak zmienić kolor oczu? Czy to możliwe?

Zazwyczaj jest tak, że osoby z szarym kolorem chciałyby mieć np. oczy brązowe – a te drugie chętnie by się z nimi zamieniły. Czy jest to możliwe? A jeśli tak, to, jak zmienić kolor oczu? Dawniej nie było takiej możliwości, ale teraz to się zmieniło. Takie możliwości zapewnia współczesna medycyna i salony optyczne. Tak naprawdę są dwie główne metody, po które można w tym wypadku sięgnąć. Jedna to zakup kolorowych soczewek, a druga, to poddanie się laserowej zmianie koloru.

Zaopatrzenie się w kolorowe soczewki to najtańszy i najmniej inwazyjny sposób, żeby zmienić kolor oczu. Takie produkty są bezpieczne, bo przeszły liczne testy i wiele badań. Sięgać po nie mogą i osoby z idealnym wzrokiem, i te, które mają jakieś wady (np. astygmatyzm albo krótkowzroczność). Soczewki, które zmieniają kolorystykę oczu, dzieli się na:

• klasyczne – one zmieniają całkowicie wybarwienie oczu,
• imprezowe – są udostępnione i w wielu kolorach, i wzorach (np. oczy zombie, kocie oczy),
• podkreślające – np. naturalne wybarwienie oczu.

Obecnie na pytanie, jak zmienić kolor oczu, odpowiedź może być jeszcze jedna – trzeba skorzystać z nowoczesnej technologii laserowej. A ona już teraz może zapewnić zmianę, która będzie miała charakter trwały. Tym samym bardzo łatwo można teraz uzyskać najrzadszy kolor oczu. W końcu wystarczy 20-minutowy zabieg, który polega na naświetlaniu tęczówki przy użyciu lasera. Zanim się go przeprowadzi, najpierw wymagane jest zeskanowanie tęczówki. Równie ważne jest precyzyjne ustalenie, który z jej obszarów będzie później podlegał naświetlaniu. W tych nowych okolicznościach, barwa oczu u dorosłego nie zawsze będzie musiała być taka sama jak w dzieciństwie.

Istota tego laserowego zabiegu to usunięcie (wypalenie) melaniny z zewnętrznej warstwy tęczówki. Trzeba jednak mieć na względzie to, że w taki sposób można jedynie zmienić kolor z brązowego na niebieski. Na ostateczny (i trwały) efekt trzeba wówczas poczekać kilka tygodni.

Heterochromia – co to?

Czym jest heterochromia? To różnica w kolorze między częściami tej samej tęczówki albo pomiędzy tęczem obojga oczu. W jaki sposób można rozpoznać heterochromię?

Bardzo łatwo to zrobić, bo wystarczy, że spojrzy się takiej osobie w oczy. Wtedy od razu wyjdzie na jaw, że jej tęczówki są inne niż nasze – czyli różnią się między sobą odcieniem albo kolorem. W przypadku heterochromii wyróżnia się:

• heterochromię iridium – wówczas każda z tęczówek posiada inne wybarwienie,
• heterochromię iridis – wtedy jedna z tęczówek posiada dwie barwy.

Heterochromia występuje na tyle rzadko, że osoby, które ją mają, posiadają zarazem najrzadszy kolor oczu. Gdy już same zostaną rodzicami, będą mieć pewien problem – najprawdopodobniej bardzo trudno będzie im oszacować, jaki kolor oczu będzie miało ich dziecko.

Ta wada może występować samoistnie. Zdarza się także, że jest to jeden z objawów innych zespołów wad – np.:

• piebaldyzmu – jasnych pasm włosów i towarzyszących im skórnych wybarwień,
• nerwiakowłóknowatości – zmian kostnych – w tym także i pojawiających się na powierzchni skóry guzów,
• zespołu Waardenburga – jego najczęstsze objawy to np.: skórne odbarwienia i niedosłuch.

Czasami heterochromia pojawia się w następstwie doznanego (na etapie rozwoju płodowego) urazu albo choroby. W dorosłym wieku zazwyczaj zwiastuje jaskrę, przebyty wcześniej uraz oka albo nowotwór oczu.

Jakie oczy są najładniejsze?

To, jakie ubarwienie oczu się podoba, to kwestia i kulturowa, i indywidualna. Z tego względu np. w Europie i w Azji za najładniejszy kolor oczu na świecie najprawdopodobniej zostaną uznane zupełnie inne oczy – te, które tam występują najrzadziej. To, co komu się podoba, może się zmieniać również wraz z upływem lat.

Osoby, które posiadają oczy o nierównomiernym wybarwieniu, będą budzić emocje, czasami pozytywne, a innym razem nie do końca. U niektórych ubarwienie oczu wykracza poza statystyki. Dzieje się tak wtedy, gdy wybarwienie jest nierównomierne albo np. bardzo mocno stężone – i to również może się podobać. Oczywiście dla rodziców najważniejsze jest to, żeby ich dziecko miało oczy zdrowe, bo przecież ich kolor i tak można (gdy ono tego w przyszłości zechce) skorygować.