Wymieniamy trzy obowiązki, które prawo nakłada na dzieci

Dzieci mają swoje prawa. Dzięki informacjom ze szkoły i internetu coraz lepiej wiedzą, co im przysługuje. Niewiele się jednak mówi o tym, że według prawa osoby małoletnie mają także określone obowiązki. Co mówią przepisy? Jakie są trzy obowiązki, które prawo nakłada na dzieci? W których przypadkach muszą wypełniać?

Dzieci a przepisy prawne

Prawo obejmuje ochroną wszystkich obywateli Polski, również dzieci, które mają swoje prawa i obowiązki. Wśród nich są m.in.: opisana w art. 72. zasada dobra dziecka, która polega m.in. na tym, że „Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją”.

Rodzice mają za zadanie opiekować się podopiecznym i zaopatrzyć w odpowiednie umiejętności, a jeśli tego nie czynią, to „ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych”. Dzieci nie są niczyją własnością. Według przepisów ustalonych w dokumentach urzędowych można wymienić następujące prawa:

• osobiste, czyli prawo do życia, tożsamości, rozwoju, wychowania w rodzinie, wyrażania własnych poglądów, informacji;
• polityczne/publiczne, by móc wyrażać poglądy oraz uczestniczyć w życiu danej grupy;
• socjalne, czyli stworzenie godnych warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka, w tym opieki zdrowotnej oraz odpoczynku;
• ekonomiczne, by dziecko przygotowało się do samodzielności m.in. poprzez naukę, pracę zarobkową (np. podczas wakacji, praktyk).

Trzeba jednak pamiętać o tym, że nawet nieletni mają obowiązek przestrzegać prawa. Jeśli tego nie czynią (np. udział w bójce, zniszczenie mienia), mogą ponieść stosowne konsekwencje. Są to m.in. środki wychowawcze (np. nadzór rodzica) albo – w poważniejszych sprawach – umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Trzy obowiązki, które prawo nakłada na dzieci

Obowiązki i prawa dzieci można rozpatrywać z różnych punktów widzenia. Są one określane przez zapisy prawa polskiego, które widnieją w różnych dokumentach. Oprócz Konstytucji są to takie akty jak Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez ONZ (Dz.U. 1991 nr 120 poz. 526), Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka, Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Według powyżej wymienionych aktów prawnych są trzy obowiązki, które prawo nakłada na dzieci.

1. Obowiązek szkolny, który jest jednocześnie prawem do nauki. Zaczyna on obowiązywać od 7 r. ż. i trwa aż do ukończenia 18 r. ż. Każde dziecko w Polsce do osiągnięcia dorosłości musi chodzić do szkoły, o czym mówi art. 70 ust. 1 Konstytucji RP. W szkołach publicznych nauka jest bezpłatna, ale rodzic ma także prawo wybrać prywatną placówkę z czesnym.
2. Pomoc we wspólnym gospodarstwie oraz podporządkowanie się opiekunom. Art. 95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprost mówi, że „Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra”.
3. „Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się”. Tak mówi art. 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Obowiązkiem regulowanym prawnie (nie tylko rodziców, ale i dzieci) jest bowiem pomoc innym członkom swojego gospodarstwa domowego.

Obowiązki dzieci, które wynikają z dobrego wychowania

Oficjalnie ujęte 3 obowiązki, które zostały wymienione powyżej, to nie wszystko. W domu to rodzice sprawują władzę i wyznaczają bardziej szczegółowe normy, których trzeba przestrzegać. W każdym gospodarstwie wygląda to z pewnością nieco inaczej, ale są pewne uniwersalne zasady, np.:

• reagowanie na prośby rodziców dotyczące np. sprzątania po sobie,
• dbanie o mienie, które znajduje się w domu, w tym o zabawki, ubrania i inne rzeczy,
• szacunek, dbałość i okazywanie miłości innym mieszkańcom,
• wypełnianie obowiązków, które zostały wcześniej ustalone, np. odkurzanie raz w tygodniu.

Dochody młodej osoby a gospodarstwo rodzinne

Zdarzają się sytuacje, gdy nieletnia osoba zaczyna zarabiać, np. pracując, nagrywając filmiki. Czasami są to dość pokaźne pieniądze. Wspomniane wcześniej 3 obowiązki wymieniały m.in. pomoc we wspólnym gospodarstwie.

Jednak to nie wszystko. Art 91. § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że „Dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców”. Nie chodzi o oddawanie całego zarobku, tylko o wspólne ustalenie danej kwoty, która pokryje np. część zakupów żywności itp.

Sankcje wobec dzieci

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym nie widnieją zapisy dotyczące sankcji, jeśli chodzi o niewypełnianie 3 obowiązków, czyli o wagarowanie, okazywanie braku szacunku w formie np. agresji słownej lub niszczenie wyposażenia domu, niedokładanie się do wydatków i innych, wyszczególnionych w przepisach prawnych obowiązków.

Jednak osoby postępujące w ten sposób nie są całkowicie bezkarne, gdyż takie sprawy często rozstrzyga sąd opiekuńczy. Jego wyrokiem dziecko może np. zostać zobowiązane do podzielenia się swoim zarobkiem z rodzicami, jeśli u nich mieszka.

Sąd opiekuńczy – czym jest?

Sąd opiekuńczy to nie osobny podmiot prawny, lecz wydzielona jednostka sądu – najczęściej rejonowego. Miejsce, w którym zamieszkuje dana osoba, jest przypisane do danego okręgu. W Polsce jest 318 sądów rejonowych i w razie potrzeby należy sprawdzić, który będzie odpowiedni.

W sytuacji, gdy nie da się ustalić miejsca zamieszkania lub pobytu, właściwym sądem rejonowym będzie ten dla miasta stołecznego Warszawy. Takie sądy zajmują się m.in. rozstrzygnięciem spornych spraw między rodzicami a dziećmi, ale także ustaleniem kurateli, opieki, przysposobienia.

Trzy obowiązki, które prawo nakłada na dzieci – podsumowanie

Trzy obowiązki, które prawo nakłada na dzieci to nauka, pomoc w domu i okazywanie szacunku oraz posłuszeństwa rodzicom. Oczywiście te 3 obowiązki nie mogą być ponad siły nieletniego. Należy je dostosować do jego wieku i możliwości.

Wypełnianie wymagań nie może być także przeszkodą w zdobywaniu edukacji. Warto na koniec dodać, że nakładanie powinności nie jest wykorzystywaniem nieletniego jako darmowej siły roboczej, ale nauką przydatnych umiejętności oraz tego, jak współżyć z innymi – właśnie dlatego ustawodawca dokonał wymienionych w artykule zapisów prawnych.