Łamańce językowe. Lista przykładów

Łamańce językowe to świetna sposób, by wyćwiczyć język, pozbyć się wad wymowy i poczuć się pewniej, rozmawiając z kimś. Przede wszystkim to po prostu dobra zabawa. Trudne wyrażenia można ćwiczyć z dzieckiem albo samemu, stworzyć z nich grę itp. W sieci krąży wiele komicznych, ale niełatwych do wymówienia powiedzonek np. z r, z s i innymi literami; wiele z nich nie ma sensu, ale właśnie ten fakt sprawia, że ćwicząc, jednocześnie się śmiejemy. Jakie są krótkie i dłuższe łamańce językowe po polsku, angielsku, rosyjsku, francusku, hiszpańsku? 

Łamańce językowe – co to?

Łamańce językowe to wyrazy, wyrażenia lub zdania wyjątkowo trudne do wymówienia. Pozwalają na wypróbowanie swoich zdolności językowych, zabawę lingwistyczną, nauczenie się płynnego wymawiania konkretnych słów, rozgrzanie aparatu mowy np. przed publicznym wystąpieniem na konferencji czy scenie. Zagęszczenie spółgłosek powoduje, że są dobrym ćwiczeniem dla osób, które mają wady wymowy.

Również obcokrajowcy przebywający w naszym kraju czasami są proszeni o wymówienie czegoś trudnego, co zna każde polskie dziecko, np. „chrząszcz brzmi w trzcinie” z wiersza autorstwa Jana Brzechwy. Niestety, nawet tubylcy często mają problemy z własnym językiem, który, mimo że znany od dzieciństwa, bywa zaskakująco trudny.

Łamańce językowe mogą składać się z ciągu podobnych słów, które różnią się pewnymi sylabami. Popularne jest stosowanie aliteracji, której przykładem jest np. nazwa „World Wide Web” lub „po pani przychodzi pan” czy „co czyni człowieka?” Czasami trudna okazuje się zbitka samogłosek, innym razem nietypowa konstrukcja zdania lub rzadko używane połączenie.

Jeśli ktoś chce się uczyć języka obcego, to także warto używać łamańców językowych (ang. tongue twisters, fr. les virelangues, ros. скороговорки, ukr. cкоромовки, hiszp. trabalenguas), by zaskoczyć miejscowych, będąc np. podczas wideorozmowy czy na wakacjach.

Tłumaczenie łamańców jest niełatwe, bo to, co ma sens i jednocześnie jest zabawne (oraz trudne) np. po angielsku, po polsku może wcale takie nie być. Jednak, zamiast tłumaczyć, lepiej mówić (lub chociaż próbować).

Wiersze na dykcję

Wiersze na dykcję to znany sposób aktorów, prelegentów lub prezenterów. Muszą oni mówić bezbłędnie, płynnie i w sposób przyjemny dla ucha słuchaczy. Jąkanie się, niewłaściwe wymawianie głosek nie są mile widziane. U ludzi występują odmienne problemy z dykcją, stąd można znaleźć wiersze na dykcję poświęcone różnym literom i ich zbitkom, np. sz, l, r, szcz, st, brz. Ponadto wiele dzieci także ma problemy z dykcją. Dlatego wciąż ukazują się książki, które zawierają całe zestawy trudnych wyrażeń, by język mógł poćwiczyć, nie tylko przed występem.  Oto przykładowe wierszyki:

„W Pszczynie pszczoły,

w Brzegu trzmiele

odwiedzili przyjaciele:

chrząszcze, leszcze, 

wieprze, kleszcze,

Czy pojawi się ktoś jeszcze?”

Powyższy wierszyk kładzie akcent na wyćwiczenie zbitek szcz, rz. Oto jeszcze jeden przykład, tym razem dla wie, wio, wia:

„Wieczorny wietrzyk wieje,

i wianuszki spycha w knieje,

wio – wiosenka już nadeszła,

wio, koniku – noc przygasła!”

Następny przykład, tym razem na literę l. 

„Gle, glo, gla,

kle, klo, kla,

Lili lalę lula,

Tla, tlo, tle,

Bla, blo, ble,

lala to Anula”.

Ostatni wierszyk, tym razem na bezdźwięczną literkę t.

„Tadzio twierdzi, że potrafi

talerz cały zjeść tabasco,

trufli, tacos, tagliatele

i się po tym czuje bosko”.

Takie krótkie wierszyki, powtarzane regularnie, mogą pomóc uporać się z nieprawidłową wymową, zacinaniem i, co ważne, dodać odwagi wszystkim, którzy czują tremę przed mówieniem.

Przy okazji: Autorką powyższych wierszyków jest Iwona Radomska. Jeśli chcesz ich użyć, podaj nazwisko autorki i link do tego tekstu.

Łamańce językowe po polsku

Najpopularniejsze krótkie i długie polskie łamańce językowe zna chyba każdy. Są to takie wyrażenia jak np.:

• „Stół z powyłamywanymi nogami”.
• „Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą”.
• „Jola lojalna, Jola nielojalna”.
• „Leży Jerzy na wieży i nie wierzy, że w tej wieży jest sto jeży i pięćdziesiąt jeżozwierzy”.
• „I cóż, że ze Szwecji?”,
• „Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego”.
• „Tata czyta cytaty Tacyta”.
• „Czy rak trzyma w szczypcach strzęp szczawiu, czy trzy części trzciny?”
• „Poczmistrz z Tczewa”.
• „Wyimaginowana gżegżółka zgrzeszyła”.
• „Człek człekokształtny czy człek nieczłekokształtny?”
• „Gdy pomorze nie pomoże, to pomoże może morze, a gdy morze nie pomoże, to pomoże może zboże”.
• „Rozrewolwerowany rewolwer”.
• „Czy się Czesi cieszą, że się Czesio czesze?”
• „Z rozentuzjazmowanego tłumu wyindywidualizował się niezidentyfikowany prestidigitator”.
• „Szedł Sasza suchą szosą”.
• „Nie pieprz Pietrze wieprza pieprzem, bo bez pieprzu wieprz jest lepszy”.

Wszyscy znają też Grzegorza Brzęczyszczykiewicza z filmu Jak rozpętałem drugą wojnę światową. A niektórzy zapewne słyszeli piosenkę, której fragment brzmi „I wespół w zespół, by żądz moc móc zmóc” (Kabaret Starszych Panów – Jeżeli kochać).

A na koniec warto przypomnieć wyrażenie, które wywołuje śmiech u dzieci, czyli „Ząb zupa zębowa, dąb zupa dębowa”. Może nie jest to bardzo trudny łamaniec językowy, ale przy próbie powiedzenia tego bardzo szybko mało komu udaje się uniknąć pomyłki.

Ćwiczenia językowe dla dzieci i nie tylko

Ćwiczenia i łamańce językowe po polsku dla dzieci są sposobem na wspólną zabawę, która może też często być sposobem na odrobienie codziennych ćwiczeń zaleconych przez logopedę. Nie zawsze są one najtrudniejsze, jakie mogą być, ale to nie znaczy, że nie spełnią swojej funkcji.  Ponadto warto np. śpiewać z dzieckiem proste złożenia spółgłosek z samogłoskami. Oto spółgłoski, które można ćwiczyć:

• dla literki f: fa, fu, fo, fi, fe, fy oraz afa, ufu, efe, yfy, ofo, ifi;
• dla litery c: ca, ce, cu, cy, ci, co; można je też odwrócić, ćwicząc mówienie ac, ec, uc, yc, ic, oc;
• dla literki p: pi, pa, po, py, pu, pe lub apa, opa, ypa, epa, upa, ipa;
• dla literki d: de, du, dy, do, da, di i słowa np. Ada, udo, Edek, Ida, edykt, od dawna; 
• dla literki b: ba, bu, bo, bi, be, by oraz np. ebi, obi, ybi, abi, ubi, ybi;
• dla literki t: ti, ta, to, ty, tu, te albo ato, eto, yto, uto, oto, ito;
• dla literki m: mi, ma, mo, my, mu, me albo amo, emo, ymo, omo, imo, umo;
• dla literki w: wa, wu, wo, wi, we, wy oraz np. słowa takie jak wio, wyje, wawa, wełna, wujek, wywar, woda;
• dla literki l: ly, le, lo, li, lu, la, a także Ala, Ola, ele, ili, ulu, yly;
• dla literki s: sa, su, si, so, se, sy, można także ćwiczyć asa, ese, usu, ysy, oso, isi;
• dla literki z: zy, ze, zo, zi, zu, za oraz zoz, zaz, zez, zyz, ziz, zuz;
• dla literki g: ge, ga, gy, gu, gi, go lub gugu, gogo, gege, gygy, gaga, gigi;
• dla literek ż i (też rz, bo wymawia się obecnie tak samo): ża, żo, że, żi, ży, żu, albo też żaża, żużu, żeże, żyży, żożo, żiżi;
• dla literki r: ro, re, ra, ry, ru, ri lub słowa ara, era, Eryk, uroczy, orka, imbir, rura;
• dla literki n: ne, ny, no, ni, nu, na i nene, nunu, nyny, nono, nana, nini;
• dla literki k: ka, ko, ke, ku, ky, ki i aka, oko, eke, uku, yky, iki;
• dla literki h: he, ha, ho, hi, hu, hy lub aha, ehe, uhu, yhy, oho, ihi.

Warto też naśladować naturalne odgłosy np. zwierząt, co również może być bardzo zabawne, ale też i czasami trudne. Przykładami onomatopei są zwykle najkrótsze dźwięki, takie jak uff, buch, zgrzyt, hau-hau, bzz, kwa-kwa, gę-gę, plum, gwizd, sss, szszsz, dżdżdż.

Krótkie łamańce językowe w języku polskim

Oprócz zdań i wyrażeń są też w naszym języku długie i niełatwe pojedyncze słowa, które sprawiają trudność nawet Polakom. Warto wymienić m.in.:

• konstantynopolitańczykowianeczka, 
• rewolwerowiec, 
• ambiwalentność, 
• pięćdziesięciogroszówka,
• średniozmineralizowana,
• lumpenproletariat,
• rozentuzjazmowany,
• dwuchlorodwufenylotrójchloroetan,
• europarlamentarzystka,
• psychoneuroimmunologia,
• interlokutor,
• skonfundowany,
• egalitarystyczny.

Jak widać, łamańce językowe po polsku nawet te, składające się z pojedynczego słowa, są naprawdę trudne, bo też i nasz język do najłatwiejszych nie należy.

Łamańce językowe po angielsku

W każdym języku są łamańce językowe. Po angielsku również można znaleźć ich bardzo dużo. Ucząc się, warto je ćwiczyć, by zyskać większą swobodę mówienia, np. będąc za granicą. Strona British Council, Reader’s Digest oraz wiele innych witryn udostępnia materiały do ćwiczenia języka i można tam znaleźć bardzo ciekawe tongue twisters. Wśród nich warto wymienić:

• ‘A big black bug bit a big black dog on his big black nose’.
• ‘Friendly fleas and fireflies’.
• ‘Kitty caught the kitten in the kitchen’.
• ‘I scream, you scream, we all scream for ice cream’.
• ‘Give papa a cup of proper coffee in a copper coffee cup’.
• ‘Selfish shellfish’.
• ‘Near an ear, a nearer ear, a nearly eerie ear’.
• ‘He threw three free throws’.
• ‘Six sticky skeletons’.
• ‘A tutor who tooted the flute tried to teach two young tooters to toot. Said the two to the tutor, «Is it harder to toot, or to tutor two tooters to toot?»’.
• ‘Twelve twins twirled twelve twigs’.
• ‘Pad kid poured curd pulled cod’.
• ‘Red lorry, yellow lorry’.

Łamańce językowe po angielsku mogą dać wiele zabawy i radość, nawet dorosłym. Nie zawsze ćwiczącemu uda się wypowiedzieć właściwe słowo, zwłaszcza gdy próbuje robić to szybko. Najpopularniejszym tongue twister jest prawdopodobnie ‘She sells seashells by the seashore’. Według Księgi Rekordów Guinnessa najtrudniejsze wyrażenie to ‘The sixth sick sheik’s sixth sheep’s sick’. Z kolei uczelnia MIT twierdzi, że jest to ‘Pad kid poured curd pulled cod’. Ta kwestia pozostaje więc otwarta. 

Są też o wiele dłuższe łamańce językowe po angielsku. W internecie można znaleźć m.in.:

• ‘How much wood would a woodchuck chuck if a woodchuck could chuck wood? He would chuck, he would, as much as he could, and chuck as much wood, as a woodchuck would if a woodchuck could chuck wood.’
• ‘Betty Botter bought some butter. But she said the butter’s bitter. «If I put it in my batter, it will make my batter bitter. But a bit of better butter will make my batter better.» So it was better Betty Botter bought a bit of better butter.’
• ‘Two witches were watching two watches. Which witch would watch which watch and why?’
• ‘Peter Piper picked a peck of pickled peppers. A peck of pickled peppers Peter Piper picked. If Peter Piper picked a peck of pickled peppers, where’s the peck of pickled peppers Peter Piper picked?’
• ‘I saw Susie sitting in a shoe shine shop. Where she shines, she sits, and where she sits, she shines.’

Językowe łamańce po rosyjsku

Chociaż w tym języku alfabet (cyrylica) wygląda inaczej niż łaciński, rosyjski również  ma swoje скороговорки. Niektóre słowa są podobne do polskich, ale znajdą się w nim takie wyrażenia, które z pewnością będą trudne do wymówienia. To pozwoli lepiej poznać melodię języka i rozruszać mózg oraz aparat mowy. Oto popularne językowe łamańce po rosyjsku:

• «Мама мыла Милу мылом, Мила мыло не любила».
• «Не тот, товарищи, товарищу товарищ, кто при товарищах товарищу товарищ, a тот, товарищи, товарищу товарищ, кто без товарищей товарищу товарищ».
• «Во лесу лозу вяжу. Во возу лозу везу. Коза, лозу не лижи — Накажу!».
• «Была у Фрола, Фролу на Лавра наврала. Пойду к Лавру, Лавру на Фрола навру».
• «Четыре чёрненьких чумазеньких чертёнка чертили чёрными чернилами чертёж».
• «Жук жужжит над абажуром, Жужжит жужелица, Жужжит, кружится».
• «Бык тупогуб, у быка губа тупа».
• «У попа папа кок, у кока папа поп».
• «Шли три попа, три Прокопия попа, три Прокопьевича, говорили про попа, про Прокопья попа, про Прокопьевича».

Językowe łamańce po ukraińsku

Język ukraiński również zapisuje się cyrylicą, jednak jest nieco inny niż rosyjski. Te cкоромовки bywają równie  zabawne, jak w angielskie, polskie i inne. Jeśli chcesz poćwiczyć mowę naszych sąsiadów, wypróbuj poniższe zdania. Oto wyszperane śmieszne łamańce po ukraińsku:

• «Бабин біб розцвів у дощ – буде бабі біб у борщ.»
• «Пиляв Пилип поліна з лип, притупив пилку Пилип.»
• «Варка варила вареника, Василь взяв вареника. Варка Василя варехою. Василь Варку вареником.»
• «Бук бундючивсь перед дубом Тряс над дубом бурим чубом. Дуб пригнув до чуба бука — Буде букові наука.»
• «Дзижчить над житом жвавий жук, бо жовтий він вдягнув кожух.»
• «Мусію, Мусію. Муку сію, печу паляниці, кладу на полиці. Мусій, муку сій, печи паляниці, клади на полиці.»
• «Кіт котові каже: «Коте, до комори кадуб вкотили. В кадуб вкинеш капустину, кілька китичок калини.»
• «Поля поле поливає, поле й переполює.»
• «Біжать стежини Поміж ожини. І вже у Жені ожина в жмені.»
• «Фірма ферму будувала. Фірмі фарби було мало.»

Łamańce językowe po francusku

Jakie są śmieszne łamańce po francusku? Ten śpiewny język również ma wiele żartobliwych zdań. Ucząc się je wymawiać, warto podzielić wyrażenie na mniejsze części, by nie „połamać” sobie języka na samym początku. Oto niektóre z tych, jakie krążą w sieci: 

• “Son chat chante sa chanson.”
• “Fais faire à Fabien fourbe et fautif force farces fausses et fantasques.”
• “Un chasseur sachant chasser doit savoir chasser sans son chien.”
• “Un généreux déjeuner régénérerait des généraux dégénérés.”
• “Si six scies scient six cyprès, six cent six scies scient six cent six cyprès.”
• “Si six cents scies scient six cents saucisses, six cent six scies scieront six cent six saucissons.”

• “Dans ta tente ta tante t’attend”.
• “Le mur murant Paris rend Paris murmurant.”
• “Si ma tata tâte ta tata, ta tata sera tâtée.”
• “Combien sont ces six saucissons-ci? Ces six saucissons-ci sont six sous. Si ces six saucissons-ci sont six sous, ces six saucissons-ci sont trop chers.”

• “Cinq chiens chassent six chats.”
• “Le fisc fixe exprès chaque taxe fixe excessive exclusivement au luxe et à l’acquis.”
• “Seize jacinthes sèchent dans seize sachets secs.”

Łamańce językowe po hiszpańsku

Humorystyczne trabalenguas en español  ćwiczą język i są źródłem świetnej zabawy. Sami Hiszpanie, mimo że mówią dość szybko, czasami mają problemy  z wypowiedzeniem tych zdań. Jakie są popularne śmieszne łamańce po hiszpańsku, które możesz poćwiczyć przed wyjazdem do tego kraju?   

• “Pablito clavó un clavito en la calva de un calvito. Un clavito clavó Pablito en la calva de un calvito. ¿Qué clavito clavó Pablito?”
• “Cuando cuentes cuentos, cuenta cuántos cuentos cuentas, porque si no cuentas cuántos cuentos cuentas, nunca sabrás cuántos cuentos cuentas tú.”
• “Cómo quieres que te quiera si el que quiero no me quiera no me quiere como quiero que me quiera.”
• “Tres tristes tigres, tragaban trigo en un trigal, en tres tristes trastos tragaban trigo tres tristes tigres.”
• “El cielo está enladrillado, ¿quién lo desenladrillará? El desdenladrillador que lo desenladrille buen desenladrillador será”.
• “El perro de San Roque no tiene rabo, porque Ramón Ramírez se lo ha robado.”
• “El que poco coco come, poco coco compra. Como poco coco como, poco coco compro.”
• “Pepe Pecas pica papas con un pico. Con un pico pica papas Pepe Pecas”.
• “Me trajo Trejo tres trajes, tres trajes me trajo Trejo”.

Gry logopedyczne

Gry logopedyczne mogą być świetnym uzupełnieniem ćwiczeń dla tych, którzy tego potrzebują, a dla innych miłym sposobem spędzania czasu. Wspomagają one odpowiednią  artykulację głosek. Poszerzają zasób słownictwa, rozwijają także umiejętności komunikacyjne i funkcje słuchowe, dają pewność siebie wynikającą ze znajomości trudnych wyrazów. Poprawiają umiejętność wypowiadania się, poszerzają zasób słownictwa dziecka, ćwiczą funkcje analizatora słuchowego. Taka gra może mieć wygląd popularnych „wężów i drabin”, gdzie wszystkie pola mają przypisane określone trudne, ćwiczące wymowę słowa, np. związane z fauną i florą „szyszka”, „dżdżownica”, „trzmiel”, „wiewiórka”, „rydz”, „żabka”, „wąż”, „gżegżółka”.

Innym pomysłem jest napisanie na karteczkach różnych słów, trudnych i łatwych, długich imion, zabawnych przymiotników, nieprostych rzeczowników czy łączników. Warto je napisać kolorami i włożyć do osobnych torebek czy kopert. Losowane jest jedno słowo z każdego woreczka i trzeba złożyć zdanie, które na pewno będzie śmieszne. Trzeba je głośno i prawidłowo przeczytać (jak najszybciej). Taka gra nadaje się dla dzieci, które już potrafią czytać.

Inną metodą jest wydrukowanie, narysowanie lub wycięcie kolorowych obrazków. Powinny być na nich rysunki odpowiednie do ćwiczenia głosek. Jeśli dziecko ma problem z r, losuje kartę, na której mogą się znaleźć takie słowa, jak  np. rekin, róża, rakieta, ryż, landrynka, krowa, kredka, rower, mur, rabarbar, żubr i co tylko przyjdzie rodzicowi do głowy. Podobnie np. z głoskami szumiącymi (sz, cz, dż, ż), czy syczącymi (s, c, z). 

Łamańce językowe – podsumowanie

Zarówno krótkie, jak i długie polskie angielskie, hiszpańskie, francuskie czy ukraińskie łamańce językowe, są śmiesznym i ciekawym pomysłem na rozgrzanie swojego języka, poćwiczenie umiejętności lingwistycznych, nauczenie się czegoś nowego i pobudzenie swojego mózgu. Trudne wierszyki dla dzieci i dorosłych są również zabawne i świetnie nadają się wesołego do spędzania wspólnego czasu. Każdy język ma takie zbitki, które nawet osobom wychowanym w danej kulturze sprawiają trudność, a tym bardziej obcokrajowcom. Warto jednak je ćwiczyć, jeśli chce się zyskać większe kompetencje językowe i pewność siebie.