Rodzaje inteligencji według profesora Gardnera

Czym są rodzaje inteligencji? Co oznacza inteligencja wieloraka? Wielu z nas nie docenia własnych możliwości intelektualnych. Takie postrzeganie siebie zaczyna się już na etapie szkoły podstawowej i zostaje z nami do dorosłości. Z jakiegoś powodu nie potrafimy lub wręcz boimy przyznać się do wysokiej inteligencji. Dzieje się tak, ponieważ ciągle jesteśmy kategoryzowani. Rodzice oraz nauczyciele „przyklejają dzieciom łatki” już w pierwszych latach edukacji: humanista, ścisłowiec, artysta, sportowiec. Jeśli potrafisz dobrze rozwiązywać zadania matematyczne to czy jesteś mądrzejszy (a raczej – inteligentniejszy) od miłośnika pisania?

Tradycyjnie, by określić poziom inteligencji, opierano się na testach IQ, które wykazywały, jaki jest poziom intelektualny danej osoby. Profesor Gardner uznał jednak, że inteligencja jest dynamiczna i wielopłaszczyznowa. Oznacza to, że wykracza poza zdolności lingwistyczno-logiczne, które tradycyjnie testujemy oraz oceniamy w nauczaniu. Odkrywczość wyróżniająca rodzaje inteligencji Gardnera wyprzedza swój czas, wychodząc daleko poza tradycyjne językowo-logiczne standardy, do których jesteśmy przyzwyczajeni. Okazuje się, że do pomiaru inteligencji potrzeba zastosowania znacznie dokładniejszych testów niż wspomniane teksty IQ. Obalenie takich metod doprowadziły do nowego poglądu na edukację i sposobu uczenia się. Profesor określił go jako „kształcenie skoncentrowane na jednostce’’.

Rodzaje inteligencji Gardnera – o co chodzi?

Idea inteligencji wielorakiej została stworzona w 1983 roku właśnie przez dr. Howarda Gardnera. Jest to amerykański psycholog i neurolog, który w wieku zaledwie 40 lat przedstawił swoją innowacyjną teorię, a 3 lata później został profesorem na prestiżowym Uniwersytecie Harvardzkim. W swojej pracy naukowej zajmował się mechanizmami, odpowiadającymi za naukę i psychologię kognitywną. Jego teoria, mówiąca o tym, że są różne rodzaje inteligencji, zrewolucjonizowała podejście do edukacji. Sformułował stanowisko, iż ludzka osobowość oraz psychika są bardzo złożone, dlatego nie można oceniać ich jedynie przy pomocy dotychczas stosowanego wyznacznika, czyli testów IQ.

Gardner rodzaje inteligencji opiera na tym, że każdy z nas ma inne predyspozycje psychiczne. Jedni potrafią bardzo szybko nauczyć się języka, zapamiętywać trudne słowa lub recytować wierszyki już od najmłodszych lat, a inni lubią przeliczać przedmioty i szukać schematów przyczynowo-skutkowych. Nasze skłonności dostrzegalne są już w dzieciństwie, czyli w jednych dziedzinach dziecko będzie w szkole radziło sobie lepiej, w innych gorzej.

Zdaniem Gardnera stwierdzenie „inteligencja wieloraka” oznacza jej wielopłaszczyznowość i dynamiczność. Co ciekawe, jej poszczególne typy można rozwijać, ćwiczyć oraz udoskonalać. W zależności od włożonych w nie starań. Koncepcja profesora zakłada, że inteligencja nie jest jedyną właściwością, która opisuje możliwości człowieka w zakresie aktywności intelektualnej. Istnieje ich kilka. Jakie są, więc rodzaje inteligencji wg Gardnera? W swoich badaniach profesor wyróżnił ich osiem podstawowych:

1. Inteligencja matematyczno-logiczna
2. Inteligencja lingwistyczna
3. Inteligencja przyrodnicza
4. Inteligencja muzyczna
5. Inteligencja przestrzenna
6. Inteligencja ruchowa
7. Inteligencja społeczna
8. Inteligencja intuicyjna

Omówimy każdy z wymienionych rodzajów.

Inteligencja logiczno-matematyczna, czyli to, co mierzy test IQ

Są różne rodzaje inteligencji, jednak ta logiczno-matematyczna jest najbardziej pożądana na etapie szkolnej edukacji. To właśnie ona jest mierzona w testach IQ. Czym się charakteryzuje osoba o takiej inteligencji? Skupia się na myśleniu analitycznym, przyczynowo-skutkowym. Różni się od innych w postrzeganiu świata, ponieważ widzi go poprzez ciągi zdarzeń i kreatywne rozwiązywanie problemów. Dla dzieci obdarzonych takim potencjałem charakterystyczne jest umiłowanie zasad oraz porządku. Lubią ustaloną kolejność i precyzyjne instrukcje. Wyróżniają się niezwykłą dociekliwości, logiką, umiejętnością zbierania informacji, segregowania ich, klasyfikacji oraz wyciągania wniosków. Nie jest im obce zainteresowanie światem przedmiotów, symboli i działań matematycznych. W trakcie zajęć szkolnych takie dzieci uwielbiają zadawać pytania. Są dobrze zorganizowane i posługują się przemyślanymi argumentami.

Jak wspierać dziecko, które przejawia inteligencję logiczno-matematyczną w czasie zabawy lub nauki?

• Bawcie się w rozwiązywanie zagadek pobudzających myślenie. Ważne, by do wniosków i rozwiązania dochodziło jak najbardziej samodzielnie. 
• Przydatne będą tu układanki obrazkowe, do których można dopowiadać historie (plan przyczyna-skutek).
• Mile widziane jest wspólne gotowanie, odmierzanie proporcji czy pomoc przy czytaniu przepisu. 
• Dobrym pomysłem wspierającym dziecko będzie majsterkowanie.
• Jeśli myślisz o dodatkowych zajęciach dla swojego dziecka, by rozwijać ten typ inteligencji, sprawdź, czym jest arytmetyka mentalna.

Inteligencja lingwistyczna, czyli językowa

Według teorii profesora Gardnera, rodzaje inteligencji zawierają w swym zestawie również umiejętności lingwistyczne. Osoby obdarzone takimi zdolnościami są zainteresowane światem słowa, mówionego i pisanego. Mają łatwość wypowiadania się i pamięć do trudnych wyrazów, imion oraz nazw.  Dzięki temu bardzo często używają bogatego, jak na swój wiek, słownictwa, potrafią tworzyć oryginalne historie, a także chętnie zadają pytania. Dodatkowo są dobrymi słuchowcami wrażliwymi na dźwięki. Na etapie szkolnym szybko podejmuje próby czytania, uczą się wierszy na pamięć, a od ich opowiadań nie można się oderwać.

Inteligencja językowa wg Gardnera to inaczej umiejętność swobodnego korzystania ze słów oraz języka. Osoby, które mają takie cechy, starannie dobierają słowa, gdyż potrafią wychwycić subtelne różnice znaczeniowe między słowami. Jak zatem wspierać rozwój dziecka w tym zakresie?

• Na pomoc przychodzą różnego rodzaju zgadywanki, gry słowne, śpiewanie czy recytowanie wierszyków.
• Warto już od najmłodszych lat czytać dziecku bajki, opowiadać historie i prosić, żeby samo wymyśliło zakończenie. 
• Pytaj, pytaj, jeszcze raz pytaj – pozwól dziecku na wyrażanie własnego zdania na dany temat, ale i nie bój się też zadawanych przez niego pytań.

Inteligencja przyrodnicza, czyli kontakt z naturą

Rodzaje inteligencji mieszczą w sobie tezę o inteligencji przyrodniczej, czyli uwielbieniu kontaktu z naturą. Charakterystyczna jest dla osób, które są wrażliwe na piękno fauny i flory. Lubią przebywać oraz pracować na świeżym powietrzu. Wierzą, że bardzo ważna jest ekologia. Łatwo zapamiętują różne gatunki występujące w ich otoczeniu. Mają zdolność dostrzegania szczegółów dotyczących ptaków, chmur, drzew i roślin.

Jak wspierać dziecko obdarzone takim rodzajem inteligencji?

• Jak najwięcej spacerujcie, podróżujcie, by poznawać różne gatunki roślin i zwierząt.
• Idealnym rozwiązaniem będzie domowy ogródek, który nie zajmuje wiele miejsca, a sprawdzi się nawet w bloku.
• Dociekliwą naturę miłośnika natury zaspokoją programy oraz książki przyrodnicze.

Inteligencja muzyczna, czyli słuch i rytm

Dzięki inteligencji muzycznej dziecko potrafi odtwarzać usłyszane melodie. Ma duże poczucie rytmu, bez problemu rozpoznaje dźwięki, tonacje czy instrumenty. Gardner, określając rodzaje inteligencji, podkreśla, że osoby obdarzone inteligencją muzyczną (inaczej słuchowa lub rytmiczna) mają tzw. słuch muzyczny, czyli są mocno uwrażliwione na dźwięki płynące z otoczenia. Najczęściej wspaniale grają na instrumentach, tańczą lub śpiewają. Dodatkowo takie maluchy mają zdolności językowe i łatwość przyswajania akcentu. Ten rodzaj inteligencji pojawia się już w dzieciństwie. Małe dzieci z chęcią nucą ulubione melodie, poruszają się w rytm muzyki oraz wystukują melodie.

Jeśli chodzi o rodzaje inteligencji to ten typ najłatwiej wspierać, ale należy dostrzec go, gdy maluch jest mały.  Jak więc rozwijać słuch muzyczny u małego dziecka?

• Ze względu, że takie dziecko „czuje” dźwięki, warto zapisać go na zajęcia muzyczne, taneczne lub do szkoły muzycznej.
• Można słuchać z nim piosenek, śpiewać i uczęszczać na koncerty.
• Warto zabierać je na spacer do parku lub lasu, że mógł usłyszeć odgłosy natury. 
• Jeżeli maluch ma ochotę, należy zachęcać go do komponowania własnych melodii.

Inteligencja przestrzenna, czyli czucie otoczenia

Osoba obdarzona „czuciem otoczenia” postrzega świat przez jego cechy fizyczne jak kształty, wzory i kolory. Lubi obserwować oraz dostrzega wiele detali. Rodzaje inteligencji określają wyróżniające nas umiejętności. Tutaj mamy do czynienia z dużą wyobraźnią przestrzenną, często z talentem plastycznym lub graficznym.

Jak wspierać rozwój malucha o takim typie inteligencji?

• Dzieci o tym typie inteligencji myślą obrazowo, korzystają z map, diagramów, tabel, używają, dlatego można bawić się z nim w poszukiwaczy skarbów. 
• Pamiętajmy, że to osoby wrażliwe na kolory, kształty, wzory, lubią malować i rysować. 
• Sprawdzą się zabawy z plasteliny lub masy solnej, gdzie będą mogły rzeźbić.
• Przedszkolaki obdarzone takimi umiejętnościami chętnie układają klocki lub duże puzzle.

Inteligencja ruchowa, czyli świadomość własnego ciała

Dziecko obdarzone inteligencją ruchową (inaczej kinestetyczną) wyróżnia się bardzo dużą świadomością własnego ciała, a także zdolnościami do kontroli nad ruchami. Ma doskonale wypracowane reakcje automatyczne. Po osobie z tym typem spodziewać się można dużej aktywności ruchowej oraz bogatej gestykulacji. Potrafi planować działania, dzielić zadania, ma świetną organizację przestrzenną. Jednym słowem, trudno jej usiedzieć w miejscu. Dzieci obdarzone taką inteligencją mają problemy ze skupieniem się w szkole. Ich żywiołem jest działanie i aktywność fizyczna. Trudno im wytrzymać bez ruchu całą lekcję. Często mówi się o nich, że są „nadpobudliwe ruchowo”. Wysoki poziom tej inteligencji sprawia, że dziecko zaczyna chodzić w bardzo młodym wieku.

Jak wspierać dziecko w kontekście inteligencji ruchowej?

• Taki maluch lubi ćwiczenia, zabawy ruchowe, dlatego warto zapisać go na zajęcia sportowe.
• Potrafi własnym ciałem wyrażać emocje. Ta umiejętność sprawdzi się w tańcu oraz zabawie w teatr. 
• Z racji na doskonałą koordynację ruchową oraz zdolności manualne sprawdzi się jako mały majsterkowicz.
• Jego nadmierna gestykulacja ujarzmiona zostanie w zabawie „w ruchome kalambury”.

Inteligencja społeczna, czyli rozumienie innych

W swojej teorii o tym, że są różne rodzaje inteligencji, Gardner wyróżnia inteligencję interpersonalną (zewnętrzną) oraz intrapersonalną (wewnętrzną). Najpierw warto zapoznać się z tą pierwszą, która objawia się w dzieciństwie i łączy w sobie pozostałe typy. Osoba posiadająca umiejętności rozumienia innych wyróżnia się ogromną empatią. Bez większych trudności odczytuje motywy i uczucia innych. Potrafi czytać z innych, jak „z otwartej księgi”. Szybko rozpozna intencje rozmówcy. Dzięki temu, iż są towarzyskie, komunikatywne i uwielbiają pracę w zespole. Kontakty międzyludzkie to ich żywioł.

Jak wspierać inteligencję społeczną swojego dziecka?

• Organizuj zabawy w większym gronie dzieci.
• Ćwicz jego empatię, uwrażliwiając na potrzeby innych, poprzez dobór tekstów literackich.

Inteligencja intuicyjna, czyli rozumienie siebie

Inteligencja intrapersonalna zwana jest intuicyjną. W odróżnieniu od poprzedniej, która pozwala skupić się na drugiej osobie, ta umożliwia analizowanie własnych przeżyć oraz problemów. Polega na wysokiej samoświadomości i wiąże się z wiedzą o sobie samym. Osoba obdarzona taką zdolnością jest niezależna, potrafi oddać się refleksji nad samym sobą, zachowaniem czy wewnętrzną motywacją. Ma dużą umiejętność czytania własnych emocji oraz tzw. mądrość życiową. Często postrzegana jest jako zamknięta w sobie.

Jak rozwijać u dziecka inteligencję intrapersonalną?

• Dzieci obdarzone takim typem lubią samodzielnie wybierać zadania. Pozwól im na planowanie swojej pracy.
• Bardzo ważne, by miało wyznaczone, ciche miejsce do pracy – swój pokój, biurko i krzesełko.
• To typowi „Zadaniowcy”, więc odpowiednie osoby do powierzenia obowiązków i zadań do wykonania.

Co właściwie oznacza termin „inteligencja”?

Tym tematem zajmowało się wielu badaczy. Można powiedzieć, że termin „inteligencja” jest to umiejętność rozumienia, uczenia się, wykorzystywania posiadanej wiedzy i wyciągania wniosków, a także analizowania oraz dostosowywania się do postępujących zmian. Termin ten wywodzi się z łaciny i oznacza „zdolność”. Według profesora Gardnera każdy z nas ma umiejętności przewodnie, tylko musimy odkryć, jakim typem jesteśmy obdarzeni.

Wszyscy na pewno znamy popularny wskaźnik IQ, który często uchodzi za jedyny wyznacznik czyjejś mądrości. Rodzaje inteligencji Gardnera pokazują, że mierzy on jedynie jeden z ośmiu typów. Każdy człowiek posiada wszystkie rodzaje inteligencji, rozwinięte w różnym stopniu. Tworzą profil niepowtarzalny dla innych. Twierdzi, że są one dynamiczne i zmieniają się w trakcie rozwoju człowieka. Wszystkie inteligencje są równoprawne. Każda z nich charakteryzuje się własną specyfiką. Przejawy poszczególnych typów pojawiają się już na etapie dzieciństwa.

Jeśli maluch nie ma wybitnych zdolności logiczno-matematycznych, nie należy się załamywać ani go za to krytykować.  Może mieć za to świetnie rozwiniętą np. inteligencję muzyczną lub językową, co uczyni go wybitnym tancerzem albo dziennikarzem. Niestety dalej w oczach społeczeństwa „umysły ścisłe” mają większą większy potencjał szkolny czy zawodowy niż humaniści (rodzaje inteligencji Gardner określa mianem potencjału). Wiedząc to, należy budować pewność siebie dziecka od samego początku. Wspierać i pokazać mu, jaki jest wyjątkowy.

Jak rozwijać inteligencję u dziecka?

Każdy rodzi się ze wszystkimi rodzajami inteligencji. W miarę upływu lat niektóre z nich rozwijają się u nas mocniej, inne słabiej. Jak zostało wspomniane, potencjał jest już widoczny w dzieciństwie. Warto zaobserwować jakie rodzaje inteligencji posiadają nasze dzieci, by móc je odpowiednio wspierać.

Bazując na tym, czym są rodzaje inteligencji Gardnera, czyli nasz wrodzony potencjał, warto zaplanować, kiedy zaczniemy rozwijać inteligencję dziecka?

Wspomaganie rozwoju inteligencji dziecka na różnych etapach

• W okresie niemowlęcym zadbaj nie tylko o prawidłowy rozwój neurologiczny, ale także o rozwój intelektualny – łagodnie śpiewaj do maluszka, snuj opowieści, możesz mówić w różnych językach.
• W okresie przedszkolnym warto rozwijać naturalne, wrodzone zdolności każdego małego dziecka, np. podczas zabawy. Pociechy w tym wieku uwielbiają zabawy słuchowo – muzyczne, ruchowe, matematyczne, a także językowe. Możesz zadbać o ich rozwój, łącząc je. 
• Jeśli dziecko chodzi już do szkoły, warto zaobserwować jego preferencje i wybrać zajęcia ukierunkowane na pomoc dziecku w przedmiotach szkolnych. Można wypróbować zupełnie inne metody zdobywania wiedzy, aby dziecko nie tylko rozwinęło inteligencję, ale także odzyskało radość uczenia się, np. nauka języka w formie „memory” lub odgrywanie scenek, np. wycieczki do innego kraju, gdzie chcemy zamówić lody w restauracji.

Jak wspierać różne rodzaje inteligencji u dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym?

• Angażuj różne zmysły. Postaraj się, aby codzienne zabawy oddziaływały na różne zmysły dziecka, np. lepienie z plasteliny, układanie klocków lub zabawa w ogrodnika. 
• Pozwól odkrywać świat. Dużo spaceruj z dzieckiem, podróżuj, pokaż mu jak piękny i różnorodny jest świat.
• Rozmawiaj! Wymiana poglądów, nawet na błahe tematy, pomoga rozwijać inteligencję dziecka, jeśli pozwolisz mu wyrażać własne zdanie.
• Nie ma głupich pytań. Wiemy, że ciągłe „a dlaczego?” może być męczące, ale w ten sposób dziecko zaspokaja swoją ciekawość. 
• Zabawy na kartce. Rysowanie, malowanie czy wyklejanie to najlepsza metoda na uwolnienie kreatywności, naukę planowania oraz organizacji.
• Nie ma nic lepszego niż czas spędzony z rodziną i ulubiona gra planszowa, która uczy planowania, skupienia oraz strategii. 
• Zabawy pamięciowe – bawcie się w rymowanki, zapamiętywanie wierszyków. To doskonałe ćwiczenie na pamięć.
• Pozwól uwolnić kreatywność. Nic tak nie pobudza wyobraźni, jak wymyślanie historii. Im bardziej abstrakcyjna i zabawna, tym lepiej. 
• Najważniejsze, buduj pewność siebie! Wykorzystaj „mocne” strony dziecka i wspieraj „słabe” strony.

Powszechnie uważa się, że osiągnięcia życiowe są zależne od zdolności umysłowych, które nazywamy inteligencją. Tymczasem jest nam ona dana nie po to, aby ciągle mierzyć, ale aby ją rozwijać. Teoria, mówiąca o tym, że istnieje inteligencja wieloraka, rozszerzyła spektrum ludzi, których możemy nazwać inteligentnymi. Okazuje się, że każdy ma swoje unikalne zdolności i może odnieść sukces w swojej dziecinie, jeśli pozna swój potencjał, a następnie będzie go rozwijał.