Noworodki i starsze niemowlęta są naprawdę fascynujące! Każdy z maluszków jest nieco inny, co mogą potwierdzić rodzice, którzy mają więcej niż jedno dziecko. Małe dzieci wykazują szereg zaskakujących cech, które różnią je od dorosłych ludzi. Jak to się dzieje, że główka dziecka może zmienić kształt podczas porodu? Jakiej kości nie ma noworodek i czy niemowlę naprawdę nie musi pić wody? Przedstawiamy zaskakujące ciekawostki o noworodkach.
Spis treści
Noworodek ma więcej kości niż dorosły
W chwili porodu dziecko ma w swoim ciele ponad 270 kości. Trudno jest podać dokładną liczbę kości noworodka, ponieważ układ kostny malucha rozwija się i zmienia każdego dnia, a proces ten odbywa się także przed narodzinami, już w brzuchu mamy. Układ kostny noworodka jest jednak o kilkadziesiąt elementów większy niż u dorosłego człowieka, który ma 206 kości.
Dzieje się tak dlatego, że podczas rozwoju człowieka wiele kości zrasta się ze sobą, dzięki czemu ich ogólna liczba ulega redukcji. Część kości osiąga swój ostateczny kształt i wielkość we wczesnym dzieciństwie, natomiast inne, np. kości długie kończyn oraz żebra, zmieniają się jeszcze w okresie nastoletnim i przestają rosnąć dopiero w wieku 18, a nawet 20 lat.
Tempo wzrostu szkieletu w początkowym okresie życia dziecka jest ogromne. W ciągu pierwszych 12 miesięcy mały człowiek może urosnąć nawet o 25 cm!
Jakiej kości nie ma noworodek?
Jedną z bardziej szokujących ciekawostek o niemowlakach jest to, że nie mają one kostnych rzepek kolanowych. Na zdjęciach rentgenowskich widać wyraźnie, że tych elementów układu kostnego po prostu brakuje!
Choć dotyczy to wszystkich dzieci bez wyjątku, mało kto jest świadomy, jakiej kości nie ma noworodek. Rzepka (łac. patella) to okrągła kość wchodząca w skład stawu kolanowego, która u małych dzieci ma postać chrzęstną. Ten ważny element układu ruchu formuje się ostatecznie dopiero po kilku latach życia dziecka. Kostnienie rzepki rozpoczyna się pomiędzy 3. a 6. rokiem życia.
Jaka jest funkcja tej kości? Rzepka chroni przednią część stawu kolanowego przed urazami i zwiększa wydajność mięśni nóg. Pozwala też na wyprost kolana mniejszym nakładem energii, dzięki mechanizmowi dźwigni. Obecność rzepki zapobiega także przeciążeniom stawu kolanowego.
Ta ważna kość przez pierwsze lata życia człowieka ma postać chrząstki. Nie przeszkadza to w normalnym funkcjonowaniu dziecka i jest zupełnie prawidłowym etapem rozwoju. W pewnym momencie w chrząstce pojawiają się jądra kostnienia, dzięki którym rzepka stopniowo zmienia się w kość.
Ciemiączko pozwala zmienić kształt głowy podczas porodu
Ciemiączko (inaczej ciemię) jest błoniastym połączeniem łącznotkankowym między kośćmi czaszki u noworodka. Zwykle u niemowląt występują dwa ciemiączka – przednie i tylne. Dzięki tym miękkim przestrzeniom w czaszce główka dziecka może znacznie zmienić swój kształt podczas przeciskania się przez kanał rodny w momencie, gdy dziecko przychodzi na świat.
Niekiedy tuż po urodzeniu głowa noworodka wciąż ma wyraźnie stożkowaty kształt. Rodzice nie powinni się tym martwić – główka malucha w ciągu kilku-kilkunastu dni wyraźnie się zaokrągli.
Ciemiączko jest wyczuwalne na głowie dziecka jako niewielkie wgłębienie. Tylne ciemię zwykle zarasta szybko, bo już między 6. a 16. tygodniem życia dziecka. Przednie, większe ciemiączko zanika zwykle dużo później, bo dopiero pomiędzy 10. a 18. miesiącem życia dziecka.
Pediatrzy często sprawdzają wielkość ciemiączka, ponieważ tempo jego zarastania jest istotnym wskaźnikiem pozwalającym ocenić, czy rozwój dziecka przebiega prawidłowo.
Obecność błoniastej przestrzeni pomiędzy kośćmi czaszki, którą jest ciemiączko, pozwala na wykonanie USG przezciemiączkowego u niemowlęcia. To całkowicie bezpieczne badanie, które wykonuje się czasami czysto profilaktycznie, by dokładnie obejrzeć struktury mózgu i dochodzące do niego naczynia krwionośne oraz upewnić się, że ich budowa jest prawidłowa.
USG przezciemieniowe pozwala także diagnozować wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego i schorzenia neurologiczne, a także oceniać stan mózgu po urazach okołoporodowych.
Po zarośnięciu ciemiączka takie „zajrzenie” do wnętrza głowy człowieka z użyciem ultrasonografii staje się już niemożliwe.
Noworodek odruchowo odnajduje pierś mamy
Noworodki są naprawdę niesamowite! Występują u nich rozmaite przystosowania ewolucyjne, takie jak odruchy ułatwiające przetrwanie, np. odruch Moro, odruch ssania i chwytania czy odruch szermierza.
U nowo narodzonych dzieci występuje także tzw. breast crawl, czyli pełznięcie do piersi. Co to oznacza? Okazuje się, że jeśli noworodek tuż po porodzie zostanie położony na brzuchu mamy, skóra do skóry, to potrafi on samodzielnie przypełznąć do piersi i rozpocząć jej ssanie. Wyniki badań pokazują, że nawet 85% noworodków potrafi bez żadnej pomocy odnaleźć brodawkę sutkową i rozpocząć picie mleka z piersi nie potrzebując nawet wsparcia podczas przystawiania się.
W polskich warunkach rzadko umożliwia się małemu człowiekowi tak naturalny proces, jak samodzielne dopełznięcie do matczynej piersi. Często wszystkie zabiegi wokół położnicy i maleństwa dzieją się w dużym pośpiechu. Jeśli jednak poród przebiegł wzorowo i mama i dziecko czują się dobrze, to być może warto dać maluszkowi czas i zobaczyć, co się wydarzy? Obserwowanie pierwszej, samodzielnej drogi przemierzanej przez noworodka do piersi mamy, na pewno jest niezapomnianym doświadczeniem dla rodziców.
W temacie karmienia piersią zachęcamy do zapoznania się z terminem strajku laktacyjnego. Ponadto warto wiedzieć jaki wpływ na dziecko mają używki, takie jak alkohol.
Noworodki nie widzą kolorów
Najważniejsze, co w pierwszych tygodniach życia potrzebują dostrzegać noworodki, to pierś mamy i twarze najbliższej rodziny. Na początku życia po drugiej stronie brzucha mamy dziecko nie rozróżnia jeszcze wszystkich kolorów – dobrze widzi kontrastowe obrazy w takich barwach, jak czerń, biel i odcienie szarości.
Noworodki potrafią skupić wzrok na tym, co znajduje się ok. 20-30 cm od ich twarzy. Nie potrafią jeszcze wodzić wzrokiem za poruszającymi się obiektami. Gdy pojawia się ostre światło, maluszek odruchowo zaciska powieki.
Malutkie niemowlęta chętnie skupiają wzrok na książeczkach lub zabawkach dostosowanych do ich umiejętności dostrzegania kontrastowych barw. Warto stymulować zmysł wzroku dziecka, wprowadzając do jego otoczenia proste, czarno-białe formy. Około 4-5 miesiąca życia postrzeganie kolorów przez dziecko jest już bardzo dobrze rozwinięte.
Niemowlaki do 6. miesiąca życia nie potrzebują pić wody
Jeśli rodzice znajdą w książeczce zdrowia dziecka zapis, który głosi: „karmić piersią na żądanie” – i to do 6. miesiąca życia – nie powinni się dziwić. Właśnie takie są bowiem zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące karmienia niemowląt.
Wielu polskich pediatrów potwierdza, że dziecku w pierwszym półroczu życia w zupełności wystarcza odżywianie się wyłącznie mlekiem mamy. Maluszek w tym okresie nie potrzebuje pić wody ani żadnych innych płynów. Rozszerzanie diety dziecka powinno rozpocząć się dopiero po ukończeniu przez nie 6. miesiąca życia.
Osoby ze starszego pokolenia nierzadko negują zalecenia pediatrów i WHO. Niejedna świeżo upieczona mama czuje zagubienie i niepokój, gdy babcia lub teściowa próbuje karmić jej 4-miesięczne dziecko przecierami, musami owocowymi, zupkami i chlebem, a także dopajać wodą lub herbatą.
Warto pamiętać, że wiedza naukowa o rozwoju dziecka wciąż idzie do przodu i czasami lepiej jest puścić w niepamięć zalecenia, które były aktualne przed półwieczem.
Młodzi rodzice mają pełne prawo do decydowania, jak będą karmili swoje dziecko, czy karmienie będzie odbywało się z piersi, czy z butelki oraz kiedy rozpoczną rozszerzanie diety maluszka.
Noworodek uwielbia zapach mamy
Choć dziecko w brzuchu mamy jest otoczone płynem owodniowym, z którym stykają się także jego nozdrza, to maluszek pod koniec ciąży ma już w pełni wykształcony narząd węchu. Większość zmysłów dziecka w chwili narodzin jest dobrze rozwinięta i gotowa, by rozpocząć swoje działanie na pełnych obrotach.
Początek rozwoju zmysłu powonienia ma miejsce na wczesnym etapie ciąży, bo już ok. 6-7 tygodnia od poczęcia. W pierwszym trymestrze pojawiają się dwa symetryczne otwory na twarzy dziecka, które po kilku miesiącach zamieniają się w śliczny niemowlęcy nosek.
Nowo narodzony maluszek rozpoznaje zapach skóry swojej mamy, a matczyne mleko ma dla niego najbardziej pociągającą woń na świecie.
Niektóre badania sugerują, że noworodki potrafią rozpoznać własną matkę po zapachu. Pomaga on dziecku się uspokoić i pobudza odruch ssania. W związku z tym część lekarzy i położnych zaleca, by mamy zrezygnowały z używania perfumowanych kosmetyków myjących i dezodorantów o silnym zapachu – przynajmniej na czas połogu.
Noworodek chudnie po porodzie
Nie każdy wie, że noworodek w pierwszych dniach po porodzie traci na wadze. Standardowe wartości, poniżej których nie powinna spadać masa ciała dziecka, to 5-10% masy urodzeniowej.
Dlaczego noworodki chudną? Składa się na to kilka naturalnych czynników, takich jak oddawanie moczu i wydalanie pierwszego kału (smółki) oraz utrata wody przez skórę.
Po kilku dniach maluszek, który jest karmiony regularnie piersią lub mlekiem modyfikowanym, powinien zacząć ponownie przybierać na wadze. Dziecko ma nawet 14 dni na odzyskanie masy zanotowanej tuż po narodzinach.
Czasami rodzice martwią się, czy dziecko na pewno się najada i w odpowiednim tempie przybiera na wadze. Noworodki często płaczą i trudno zrozumieć przyczyny ich niezadowolenia. Zanim jednak całą winę zrzuci się na niezaspokojony głód dziecka, warto poznać kilka ważnych faktów na temat oceny efektywności karmienia.
Co należy sprawdzić, gdy pojawiają się wątpliwości, czy dziecko się najada?
- Czy dziecko jest często przystawiane do piersi – minimum 8 razy na dobę?
- Czy maluszek przy piersi aktywnie ssie i słychać dźwięk połykania?
- Czy dziecko moczy co najmniej 6 pieluszek na dobę?
- Czy noworodek oddaje ok. 3-4 stolców na dobę?
- Czy po karmieniu piersi są odczuwalnie bardziej miękkie i wydają się opróżnione?
- Czy maluszek po karmieniu uspokaja się, a czasem nawet zasypia?
- Czy dziecko samo wybudza się co kilka godzin na karmienie?
Jeśli rodzice obserwują, że powyższe wskaźniki są spełnione, to znaczy, że najprawdopodobniej wszystko jest w porządku – maluszek jest najedzony i bez problemu osiągnie w odpowiednim momencie prawidłową masę ciała.
Warto zaufać wspaniałym możliwościom kobiecego ciała, które w przeważającej liczbie przypadków jest w pełni przystosowane do wykarmienia własnych dzieci. Jeśli jednak pojawiają się wątpliwości, zawsze warto skonsultować się z doświadczoną położną lub konsultantką laktacyjną.
Każde niemowlę jest inne
Każde niemowlę jest inne, co mogą potwierdzić rodzice, którzy mają więcej niż jedno dziecko. Matki często odczuwają różnicę w temperamencie dzieci już podczas ciąży. Zdarza się, że pierwsze dziecko jest bardzo ruchliwe w brzuchu mamy i takie pozostaje po narodzinach, podczas gdy młodsze rodzeństwo jest spokojniejsze, co potwierdza się w jego charakterze obserwowanym w pierwszych miesiącach i latach życia.
Choć budowa ciała, odruchy niemowlęce, potrzeba ssania i bliskości łączą wszystkie małe dzieci i są dla nich z grubsza jednakowe, każde dziecko jest unikatowym zestawem genów. Przejawia się to zarówno w wyglądzie, jak i w wyjątkowym charakterze oraz usposobieniu, które rodzice obserwują u swoich maluszków.
Ciekawostki o noworodkach i starszych niemowlętach potrafią zaskoczyć nawet doświadczonych rodziców, którzy mają kilkoro własnych dzieci. Na szkole rodzenia zwykle nie uczy się o tym, jakiej kości nie ma noworodek ani nie tłumaczy się, w jaki sposób maluszek postrzega kolory w pierwszych tygodniach życia. Nawet matki, które mają za sobą kilka porodów, rzadko są świadome istnienia zjawiska samodzielnego pełznięcia noworodka do piersi.
Warto na własną rękę dowiadywać się jak najwięcej o fascynujących istotach, jakimi są małe dzieci. Pociechy zmieniają się bowiem bardzo szybko i często trudno jest nadążyć za tym, jak prędko rosną.
