Zastrzyki u dzieci nie muszą być przykrym tematem. Co należy wiedzieć o szczepieniach i jak przygotować dziecko do szczepienia? Co zrobić, by maluch nie bał się pielęgniarki i zastrzyku? Takie i podobne pytania nie są obce żadnemu rodzicowi, jeśli chce zatroszczyć się o zdrowie swojego dziecka. Warto wiedzieć również, co to są szczepienia obowiązkowe i dlaczego szczepimy już małe dzieci.
Spis treści
Zastrzyki u dzieci – dlaczego szczepimy najmłodszych?
W świecie przyrody występują niezliczone drobnoustroje (bakterie, wirusy i pasożyty), które mogą powodować choroby u ludzi i u zwierząt. Każdy organizm jednak broni się przed zakażeniem za pomocą odporności nieswoistej (wrodzonej) i swoistej, czyli nabytej.
Swoista odporność przeciwzakaźna albo całkowicie chroni przed zakażeniem, albo łagodzi objawy w momencie, gdy zakażenie już się rozwinęło. Człowiek uzyskuje ją w sposób naturalny biernie lub czynnie.
Odporność nabyta w sposób bierny polega na przekazywaniu przeciwciał dziecku przez matkę w czasie ciąży lub w czasie karmienia piersią. Przekazane w ten sposób przeciwciała utrzymują się w organizmie dziecka przez kilka miesięcy do momentu, gdy jego organizm rozwinie swój własny układ immunologiczny (odpornościowy).
Natomiast odporność nabyta czynnie w sposób naturalny jest efektem przebycia choroby zakaźnej i może trwać krótko, przez kilka miesięcy, albo nawet przez całe życie. Z kolei odporność nabytą czynnie w sposób sztuczny zapewniają szczepionki.
Pierwsze szczepienie dziecka odbywa się jeszcze przed wypisaniem go z oddziału noworodkowego. Już wtedy szczepionki wzbudzają nabytą odporność organizmu i mobilizują nieswoiste mechanizmy obronne. Dochodzi do produkcji przeciwciał, które chronią organizm przed zachorowaniem (jeśli dojdzie do wtargnięcia drobnoustroju).
Zastrzyki u dzieci – szczepienia obowiązkowe
Szczepienia obowiązkowe to program, realizowany przez rząd danego kraju skierowany do dzieci i młodzieży w celu wyeliminowania lub całkowitego zminimalizowania wystąpienia groźnych chorób, na które w przeszłości umierały tysiące dzieci. Do takich chorób należała, między innymi ospa prawdziwa (która dziś już jest całkowicie zlikwidowana) i choroba Heinego-Medina (która również ustępuje).
Zastrzyki u dzieci stały się możliwe po wynalezieniu szczepionek i wdrożeniu ich w dane społeczeństwo. Jeszcze w połowie XX wieku śmiertelność dzieci była o wiele większa niż dzisiaj. Szczepienia obowiązkowe pozwoliły w zdecydowanej mierze uniknąć zakażenia dzieci i w konsekwencji przyczyniły się do spadku poziomu śmiertelności.
Jak przygotować dziecko do szczepienia?
Noworodek i dziecko w wieku niemowlęcym poddawane zastrzykowi jest narażone na nieprzyjemne doznania. Choć produkcja igieł rozwija się i ukłucia nie są tak bolesne, jak kiedyś, to dyskomfort może powodować już samo podawanie szczepionki przez strzykawkę. Jak zatem przygotować dziecko do szczepienia?
Rodzice mogą pomóc osobie wykonującej szczepienie tak, aby ich dziecko nie czuło bólu, a sam proces szczepienia poszedł sprawnie. Jeśli dziecko jest w wieku po niemowlęcym, mogą wyjaśnić, po co idzie do lekarza. Warto powiedzieć prawdę, że zastrzyk jest po to, aby być zdrowym, że lekarz to osoba, która pomaga nam utrzymać zdrowie. Wypowiadanie zdań typu: Jak czegoś nie zrobisz, to za karę pójdziesz do lekarza wzbudza w dziecku strach i lęk oraz uczy braku zaufania do służby zdrowia.
Na godzinę przed zastrzykiem można zastosować krem lub żel znieczulający. Gdy dziecko jest jeszcze karmione piersią, można w trakcie szczepienia je karmić, lub w późniejszym okresie, podawać słodki płyn do picia. Można odwrócić uwagę dziecka, przytulając je lub czymś zabawiając. Starsze dzieci, poza uświadamianiem znaczenia szczepień, można zmobilizować małą nagrodą, zbieraniem punktów lub naklejek za dzielne znoszenie zastrzyku.
Opieka nad dzieckiem po zastrzyku
Zastrzyki u dzieci powodują niekiedy niegroźne konsekwencje, jak zaczerwienienie, uczucie swędzenia i ból przy dotykaniu szczepionego miejsca. Są to naturalne powikłania, które po krótkim czasie ustępują. Aby zmniejszyć niepożądany odczyn po zastrzyku, można zastosować okład z sody.
Groźne powikłania po zastrzyku są niezwykle rzadkie. Niemniej, gdy pojawi się na przykład gorączka, której nie możemy zbić albo poważna reakcja alergiczna, należy jak najszybciej wezwać pogotowie albo udać się do najbliższego oddziału ratunkowego lub szpitala.
Doskonałą metodą dla dzieci w wieku przedszkolnym i dzieci starszych, która uświadamia znaczenie szczepień i pokazuje, co się dzieje w organizmie, są wszelkiego typu bajki i historie, opowiadające o tych procesach. Również po szczepieniu warto zainteresować dziecko jakąś historyjką wyjaśniającą, jak działają szczepienia, co to są przeciwciała i jak działa układ odpornościowy.
Pytanie, jak przygotować dziecko do szczepienia, stawia sobie wielu rodziców i opiekunów. Przy odpowiednim przekazie prawdy o zastrzykach u dzieci, wyprawa do lekarza nie musi wiązać się z bólem i lękiem. Może okazać się ciekawą przygodą zarówno dla dziecka, jak i dla osoby dorosłej.
